موزه ملی اسکاتلند اخیراً مجموعه ای فوق العاده از اشیاء با ارزش نقره، طلا و کریستال را به نمایش گذاشته است. اشیایی که 1100 سال پیش در زمین دفن و فراموش شده بودند.
در میان این مجموعه گرانبها، یک شیء خاص وجود دارد که از لحاظ هنری و جغرافیایی قابل توجه است: یک کشتی تزئین شده غیرمعمول که تحقیقات اخیر نشان می دهد ممکن است مسافت زیادی را طی کرده باشد. از امپراتوری ساسانی در ایران باستان تا اسکاتلند.
طراحی مرموز
این ظرف به دلیل تزئیناتش مورد توجه باستان شناسان قرار گرفته است. این اثر برخلاف ظروف معمول دوران وایکینگ دارای نقش‌هایی از پلنگ، ببر و محراب آتش است که شعله‌هایی از آن بیرون می‌آید و تاجی در بالای آن‌ها دیده می‌شود. این نمادها در اروپای مسیحی قرون وسطی ناشناخته بودند و محققان را وادار به جستجوی منشأ آن کردند.
دکتر مارتین گلدبرگ توضیح می دهد: “طراحی هایی مانند پلنگ و ببر و همچنین محراب های آتشین با تاج های شعله ور، در اروپای مسیحی در این دوره بسیار غیرعادی هستند.”
ارتباط با امپراتوری ساسانی
بررسی های علمی نشان داد که جنس نقره و تزئینات طلای این ظرف متعلق به دوران امپراتوری ساسانی است. تمدنی که در قرن ششم و هفتم میلادی در ایران شکوفا شد. هنر پیچیده و مهارت‌های فلزکاری ساسانیان تأثیر فرهنگی گسترده‌ای داشت و مرزهای بسیاری را درنوردید.
ساسانیان که رقبای امپراتوری بیزانس بودند، نقش اساسی در شکل‌دهی فرهنگ و سیاست خاورمیانه داشتند. وجود محراب آتش در طرح این ظرف که یکی از نمادهای مهم دین زرتشتی (دین رسمی ساسانیان) است، تاییدی بر ایرانی بودن این اثر است.
گلدبرگ می افزاید: تحلیل های علمی اخیر نشان داده است که این اثر یادگاری از امپراتوری ساسانی است که در ایران امروزی قرار داشته است.
یک مسیر شگفت انگیز
کشف این کشتی در انبار وایکینگ ها در جنوب غربی اسکاتلند سوالات زیادی را در مورد سفر طولانی آن ایجاد می کند. برخلاف تصور رایج که قرون وسطی دوران انزوا و زوال بوده است، چنین اکتشافاتی نشان می دهد که این دوران در واقع پر از سفر، تجارت و تبادل فرهنگی بوده است.
شگفت انگیز است که فکر کنیم یک اثر ساسانی راه طولانی را از قلب امپراتوری ایران تا سواحل دورافتاده اسکاتلند طی کرده است. شاید این اثر از طریق جاده ابریشم معامله می شد، از دست تاجران بیزانسی عبور می کرد، یا در جریان حملات وایکینگ ها به اروپای شرقی غارت می شد. مسیرش هرچه که باشد، حضور آن در اسکاتلند نشان دهنده ارتباطات گسترده عصر وایکینگ ها است.
داستان این ظرف نقره‌کاری شده، درک ما از قرون وسطی را دوباره تعریف می‌کند. این دوران نه تنها دوران انزوا بود، بلکه شاهد تعاملات و تبادلات فرهنگی چشمگیری بود. جابجایی افراد، کالاها و افکار در فواصل طولانی نشان می دهد که جوامع این دوره بسیار به هم پیوسته بوده اند.
با ادامه تحقیقات، اشیایی مانند این کشتی ساسانی یادآور شبکه های جهانی آن زمان هستند. این ظرف نقره ای طراحی ساسانی نه تنها نگاهی اجمالی به هنر و فرهنگ تمدن باستانی به ما می دهد، بلکه بینشی تازه از دنیای پیوسته قرون وسطی به ما می دهد.