در این مقاله علل وقوع انقلاب 57 از 5 منظر کلی اقتصادی-اجتماعی، سیاسی، روانی، فرهنگی و ترکیبی بررسی شده و سعی شده است با نگاهی همه جانبه و همه جانبه، نظریات مربوط به انقلاب معرفی شود. .
فرزاد نعمتی روزنامه نگار در روزنامه هم میهن نوشت: کتاب ها و مقالات بسیاری از نویسندگان ایرانی و خارجی درباره انقلاب 1357 ایران نوشته شده است که حتی ارائه فهرستی جامع از عناوین آنها مستلزم انتشار کتابی مفصل است. البته همه این نوشته ها را نمی توان در زمره آثار علمی قرار داد زیرا بسیاری از آنها ادعای چنین عنوانی ندارند و بیشتر به گردآوری وقایع و وقایع انقلاب و یا ذکر خاطرات دولتمردان و مبارزان انقلابی پهلوی می پردازند، بنابراین چندان وجود ندارد. نشانه اتکای نویسنده بر یک نظریه. روشی خاص یا خاص در جمع آوری داده ها یافت. برای نمونه ای از این کتاب ها که البته می تواند به محققین در تبیین ابعادی از پدیده پیچیده انقلاب ایران کمک کند، می توان به «سقوط شاه» اثر فریدون هویدا، «اعترافات ژنرال» عباس اشاره کرد. قره باغی، «خدمت تاج طاووس» پرویز راجی، «مأموریت در ایران» ویلیام سالیوان (آخرین سفیر آمریکا در ایران)، «درون انقلاب ایران» جان دی استمپل اشاره کرد.در تحلیل علمی آثاری که از نظریات خاصی بهره می برند، بین پژوهشگران اختلاف نظر وجود دارد، در ادامه، ابتدا گزارشی از تقسیم بندی های صورت گرفته پیرامون دیدگاه های نظری انقلاب ایران ارائه می شود، سپس 10 اثر کلیدی در تحلیل نظری انقلاب 57 ارائه می شود. معرفی خواهد شد.
پژوهشگران علوم سیاسی برای سازماندهی نظریه های انقلاب 1357 تقسیم بندی های مختلفی را پیشنهاد کرده اند. به عنوان مثال، گاه رویکردهای چند علتی و تک علتی ذکر شده است. محمدباقر خرمشاد از منظری دیگر رویکردهای جامعه شناختی، روانشناختی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی را ذکر کرده است. مهرزاد بروجردی معتقد است آموزه های دو مکتب بیشترین نقش را در تبیین پدیده انقلاب داشته است: رویکرد اول از منظر اقتصاد سیاسی به انقلاب می نگرد و رویکرد دوم متکی بر اندیشه های فرهنگی و عقیدتی است. حمیرا مشیرزاده نظریه ها را بر اساس عوامل اجتماعی-اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، روانی و ترکیبی تبیین کرده است. در توضیح مشیرزاده، در آثاری که بر تبیین انقلاب بر اساس عوامل اجتماعی-اقتصادی متمرکز است، بر نقش اقتصاد سیاسی یا ساختار اجتماعی (نهادها و قشربندی‌های اجتماعی) تأکید ویژه‌ای شده است. با این حال، تحلیل سیاسی بر مواردی مانند وضعیت مشارکت سیاسی و اقدامات رقابت دموکراتیک تکیه دارد. در تحلیل روانشناختی، نقش فرآیندهای ذهنی و روانی در تبیین رفتار انقلابیون و حاکمان مهم می شود. در رویکردهای فرهنگی به عوامل فرهنگی و ارزشی توجه می شود و رویکردهای ترکیبی بر این نکته تاکید دارند که عوامل مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی همگی در یک رابطه پویا منجر به انقلاب شده اند.