این آمار در آخرین گزارش سیسکو در این زمینه (شاخص آمادگی هوش مصنوعی سیسکو) آمده است. گزارشی که شاخص آمادگی هوش مصنوعی را بر اساس شش محور کلیدی بررسی می کند. این محورها عبارتند از استراتژی، زیرساخت، داده، حکمرانی، استعداد (نیروی انسانی) و فرهنگ سازمانی و بر اساس نظرسنجی از هشت هزار مدیر ارشد کسب و کار و بیش از 500 کارمند شرکت های خصوصی در سراسر جهان اندازه گیری می شوند.
به گزارش دنیای اقتصاد، این شاخص شرکت های مختلف را از نظر میزان آمادگی سازمانی برای استفاده از هوش مصنوعی در چهار دسته کاملا آماده، نسبتا آماده، آمادگی محدود و ناآماده طبقه بندی می کند. بر این اساس تنها 14 درصد از شرکت ها در گروه کاملا آماده قرار دارند و سایر شرکت ها به ترتیب 34 درصد (نسبتا آماده)، 48 درصد (آمادگی محدود) و 4 درصد (عقب مانده) ارزیابی می شوند.
داده ها و زیرساخت ها: چالش اصلی برای کسب و کارها
بسیاری از شرکت‌ها اعلام کرده‌اند که زیرساخت‌های موجود در شرکت‌ها در بهترین حالت می‌تواند به توسعه محدود و اولیه هوش مصنوعی پاسخ دهد و برای گذراندن مراحل پیشرفته‌تر نیاز به معماری مجدد و افزایش ظرفیت خود دارند. نگرانی مشابهی در مورد معماری داده و حاکمیت در سطح شرکت وجود دارد. در حالی که طبق گزارش سیسکو، 81 درصد از شرکت ها تایید کرده اند که سیلو داده های آنها در جایی دور از شرکت ذخیره و پردازش می شود. اکثر مدیران شرکت ها عدم انسجام و تمرکز داده های مورد نیاز برای مدیریت داده ها و پردازش هوش مصنوعی را به عنوان یک مانع جدی شناسایی کرده اند. با این حال، کمترین شکاف بین شرکت ها در بخش استراتژی مشاهده می شود. جایی که اکثر شرکت ها مدعی هستند مسیرهای توسعه ای برای اعمال هوش مصنوعی در کسب و کار خود پیدا کرده اند و به تدریج در حال پیاده سازی آن هستند.
اینترنت و هوش مصنوعی؛ دو طرف یک سکه
در بخشی از گزارش به اهمیت بسیار زیاد کیفیت اینترنت و به ویژه شاخص تأخیر به عنوان شرط ضروری و حیاتی برای تحقق فرآیند پذیرش هوش مصنوعی در صنعت اشاره شده است. تنها 21 درصد از شرکت ها زیرساخت شبکه فعلی خود را بهینه و مناسب برای حمل بار مورد نیاز برای پیاده سازی راه حل های مبتنی بر هوش مصنوعی ارزیابی کرده اند. این موضوع بار دیگر اهمیت پایداری و عدم اخلال در زیرساخت اینترنت را یادآور می شود که همچنان موضوعی مهم و حل نشده در ایران است. بر اساس گزارش دوم انجمن تجارت الکترونیک (د 1402)، جدا از برخی اختلالات موقت، یک سری اختلالات مستمر نیز در شبکه کشور مشاهده می شود که در ساعات اوج مصرف (بین ساعت 20 تا 23) مشاهده می شود. . این گزارش وضعیت اختلالات شبکه طی سال گذشته و پس از سیاست های محدودکننده اتخاذ شده در پاییز 1401 را چندان امیدوارکننده نمی داند. در چنین شرایطی، انتقال صنعت و کسب و کار به فناوری های جدید، طبیعتاً دشواری ها و پیچیدگی های مضاعفی را به همراه خواهد داشت.
زمان زیادی باقی نمانده است
گزارش سیسکو در بخش مربوط به فرهنگ سازمانی نشان می‌دهد که بیش از 60 درصد از پاسخ‌دهندگان نسبت به عقب ماندن از موج تغییرات هوش مصنوعی در بازار ابراز نگرانی کرده‌اند و ضرورت راه‌حل‌های تجاری در بازه زمانی کمتر از یک سال را مد نظر قرار داده‌اند. از نظر فرهنگ سازمانی، دغدغه اصلی شرکت ها باید بر انطباق سریع و آسان منابع انسانی و همچنین فرآیندهای سازمانی با الزامات نوظهور به کارگیری راه حل های مبتنی بر هوش مصنوعی متمرکز باشد. با این حال، شکاف محسوسی بین ذهنیت مدیران ارشد و مدیران میانی (یا کارمندان) در مورد هوش مصنوعی و آمادگی برای انطباق با شرایط جدید وجود دارد.
اما آنچه می تواند برای کسب و کارهای ایرانی مهم باشد، تاکید سیسکو بر موضوع آموزش و حفظ نیروی انسانی متخصص است. بر اساس این گزارش، 90 درصد شرکت ها برای تسهیل این انتقال در رقابت با سایر شرکت ها، سرمایه گذاری ویژه در زمینه آموزش و جذب نیروی انسانی متخصص را اعلام کرده اند. نگاهی به آمار نگران کننده مهاجرت نخبگان فنی و متخصص در کشور می تواند اهمیت این موضوع را دو چندان کند. کنار هم قرار دادن این موضوع از یک سو و آغوش باز کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به ویژه عربستان، قطر و امارات برای جذب و بکارگیری نخبگان فنی و مهندسی سایر کشورها در راستای برنامه های کلان ملی و منطقه ای. از سوی دیگر در حوزه هوش مصنوعی نیز مشاهده می شود که هشداری برای آینده اکوسیستم دیجیتال کشور به صدا درآمده است.
به گزارش فایننشال تایمز، عربستان سعودی اخیرا 3000 قطعه از جدیدترین پردازنده های گرافیکی H100 را از انویدیا به ارزش 120 میلیون دلار خریداری کرده است. قیمت هر پردازنده گرافیکی 40000 دلار است و توسط جنسن هوانگ، مدیر عامل انویدیا، به عنوان «اولین رایانه (تراشه) جهان که به طور خاص برای عملیات هوش مصنوعی مولد طراحی شده است، معرفی شد. این خرید برای عربستان سعودی از طریق دانشگاه علم و فناوری ملک عبدالله (KAUST) انجام شد که در حال حاضر مالک 200 پردازنده گرافیکی نسل قبلی A100 AI انویدیا است. امارات همچنین قبلا هزاران تراشه انویدیا را خریداری کرده است که در فرآیند توسعه مدل زبان منبع باز بزرگ آن به نام Falcon در موسسه نوآوری و فناوری دولتی ابوظبی استفاده شده است. انویدیا در سال 2023 حدود 550000 پردازنده گرافیکی H100 را در سراسر جهان ارسال کرد که بیشتر آنها به شرکت های فناوری ایالات متحده رسید. مؤسسه تحقیقات عمومی عربستان سعودی و دانشگاه علم و صنعت ملک عبدالله نیز تا پایان سال گذشته 3000 قطعه از این محصول فناوری لبه را به ارزش تقریبی 120 میلیون دلار دریافت کردند.
برای در نظر گرفتن آن، سرویس ChatGPT – متعلق به OpenAI – بر اساس 1024 تراشه A100 توسعه یافته است. در عین حال، این دو کشور برنامه های چشم انداز توسعه خود را به عنوان چشم انداز 2030 در عربستان سعودی و چشم انداز 2031 در امارات با هدف اصلی گذار تدریجی از اقتصاد مبتنی بر نفت منتشر کرده اند.
فراموش نکنیم که بازار رو به رشد هوش مصنوعی در سرتاسر جهان در مرحله نوپایی رقابت بر سر کلان داده‌ها در میان کسب‌وکارها و همچنین نبرد بین دولت‌ها بر سر جریان‌های داده‌های فرامرزی و مالکیت داده است. این وضعیت در اقتصاد دیجیتال ریسک وضعیت به اصطلاح “برنده همه چیز را می گیرد” را به شدت افزایش می دهد. جالب اینجاست که در پایان گزارش سیسکو ذکر شده است که بیش از 60 درصد شرکت‌های پاسخ‌دهنده استفاده از هوش مصنوعی را برای بهبود بهره‌وری و افزایش سود عملیاتی دنبال می‌کنند و تنها 47 درصد کیفیت تجربه کاربر و حقوق مشتری را بهبود می‌بخشند. کمک این فناوری متذکر شده اند.
از این رو، شرکت‌های معدودی با مهارت‌های فنی، منابع انسانی، سرمایه و داده‌هایی که قادر به توسعه راه‌حل‌های هوش مصنوعی پیشرفته هستند، به بازیگران پیشرو تبدیل خواهند شد و آینده محبوب را در این نظم دیجیتال جدید تعیین می‌کنند. از این رو، به گونه ای محتمل و مورد انتظار، تمرکز قدرت در دست سرمایه گذاران فناوری و پرداختن به الزامات رویکرد انسان محوری برای اداره فناوری در جهان، ضرورتی انکارناپذیر خواهد بود.
کجا ایستاده ایم
با نگاهی به طبقه بندی اعلام شده از سوی آکسفورد می توان متوجه شد که وضعیت ایران در این شاخص نامطلوب است. بر اساس این گزارش، ایران در بین 193 کشور در رتبه 94 در کنار کشورهایی مانند سریلانکا، باهاما و فیجی و کمتر از برخی کشورهای همسایه مانند پاکستان و ازبکستان قرار دارد. . این در حالی است که سرمایه گذاری های هنگفت و برنامه ریزی بلندمدت کشورهای منطقه – به ویژه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس (بحرین، قطر، امارات و عربستان سعودی) – در حوزه هوش مصنوعی زودتر از حد انتظار به ثمر نشسته است.
امارات متحده عربی تنها نماینده منطقه MENA در بین 20 کشور برتر شاخص آکسفورد است که در کنار عربستان سعودی (رتبه 29) از آماده ترین کشورهای مورد بررسی در این شاخص هستند. در این راستا فاصله ایران با سایر همسایگان کمتر ثروتمند نیز قابل توجه است. روسیه در رتبه 38، ترکیه در رتبه 47، قزاقستان در رتبه 72 و در نهایت آذربایجان در رتبه 73 قرار گرفتند.
علیرغم تحولات قابل توجه در سال های اخیر، همچنان نقاط ضعف عمده ای در کشور وجود دارد که باعث شده ایران رتبه خود را در این شاخص معتبر بین المللی پایین بیاورد. در مقایسه با استانداردهای جهانی، این شبکه به سرعت بسیار پایین انتقال به نسل‌های جدید فناوری‌های ارتباطی، بی‌توجهی سیاست‌گذار به برخی شاخص‌های کلیدی بین‌المللی و نبود رویکرد و دستور کار واحد و مورد توافق برای بهبود این شاخص‌ها اشاره کرد.
احمد حسینی قرطانی پژوهشگر هوش مصنوعی در این خصوص گفت: مقایسه رتبه و تغییرات امتیاز ایران در برخی از شاخص های حیاتی ارتباطات از جمله نظرسنجی دولت الکترونیک سازمان ملل متحد، شاخص آمادگی شبکه و شاخص بلوغ فناوری محیط نظارتی (شاخص سررسید GovTech بانک جهانی) در این سال ها نشان از بی توجهی یا عدم برنامه ریزی کشور در این زمینه دارد.
وی معتقد است وضعیت کنونی ایران در این شاخص ها و شاخص آمادگی هوش مصنوعی که بازتابی از سایر شاخص های حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات است، با واقعیت موجود همخوانی ندارد. به عقیده وی عدم توجه آشکار دولت و وزارت ارتباطات به اجلاس ها، تریبون ها و مسیرهای ارتباطی منتهی به سنجش شاخص های مذکور، موجب شده است که در سال های اخیر شاهد کاهش امتیازات و رتبه ایران باشیم.
اما به گفته این محقق هوش مصنوعی، پیشرفت کشورهای همسایه به ویژه کشورهای حوزه خلیج فارس را نمی توان در این زمینه انکار کرد. علیرغم همه اینها، حسینی با اشاره به اینکه دستور کار ایران در این زمینه همچنان نامشخص است و چشم انداز بلندمدت پایدار آن مغفول مانده است، می گوید: تا زمانی که تغییر نگرش حاکم بر دستگاه سیاست گذاری کشور و تلاش در جهت همگرایی نهادی باشد. از ذینفعان در زمینه اهمیت حضور فعال در مجامع بین المللی موثر بر اقتصاد دیجیتال و فناوری اطلاعات نمی توان انتظار داشت که جایگاه ایران را در چنین شاخص هایی ارتقا دهد.
در پایان، گزارش آکسفورد نسبت به افزایش قابل توجه شکاف تکنولوژیکی بین کشورهای ثروتمند و کم درآمد در زمینه هوش مصنوعی هشدار می دهد. بر اساس یکی از نمودارهای این گزارش، بیشترین شکاف را می توان بین کشورهای پردرآمد مانند آمریکا، بریتانیا، فنلاند و … با کشورهای با درآمد متوسط مشاهده کرد که بر اساس تحلیل آکسفورد، این فاصله بین کشورهای پردرآمد مانند آمریکا، بریتانیا، فنلاند و … نگران کننده در آینده در روزهای گذشته، بریتانیا برنامه خود را برای صرف بیش از 125 میلیون دلار برای تحقیق و توسعه و آموزش در زمینه هوش مصنوعی اعلام کرد. بر این اساس، دولت بریتانیا 9 مرکز تحقیقاتی هوش مصنوعی جدید را در سراسر کشور راه اندازی خواهد کرد که از ترویج استفاده مسئولانه از هوش مصنوعی در آموزش، امنیت و صنایع خلاق حمایت می کند و نهادهای نظارتی را برای مدیریت خطرات و منافع آموزش می دهد. از این فناوری
نکته جالب در پایان این است که تلاش نویسنده برای دسترسی به گزارش آکسفورد بدون استفاده از VPN ناموفق بوده است!