امین لشکر در دهه 80 در قالب طرح «خانههای خالی از سرنگ» در منطقه برازجان از موج تخریب جان سالم به در برد، اما آنطور که فعالان میراث فرهنگی گزارش دادهاند، به نظر میرسد این بار نتوانسته از این سرنوشت فرار کند.
تخریب به تعویق افتاد/ شهرداری پاسخ دهد
مرتضی ادیب زاده معاون میراث فرهنگی استان تهران در مورد حادثه روز سه شنبه 11 دی ماه 1404 در این خانه توضیح داد: صبح امروز با خبر شدیم که بنای تاریخی خانه امین لشگر توسط ماموران در حال تخریب است و بلافاصله همکاران ما در یگان حفاظت میراث فرهنگی استان به همراه یک گروه کارشناسی به محل اعزام شدند و کار متوقف شد.
وی افزود: وضعیت به اطلاع شهردار منطقه 12 رسیده و مکاتبات لازم در این زمینه انجام شده و موضوع از سوی این اداره کل در حال پیگیری است.
معاون میراث فرهنگی تاکید کرد: از آنجایی که این بنا در اختیار شهرداری است، انتظار می رود شهرداری ضمن بررسی ابعاد مختلف این بنا را به حالت سابق برگرداند و مرمت کند. بدیهی است این اداره کل تا حصول نتیجه پیگیری های لازم را انجام خواهد داد.
این خانه که سه دانگ آن متعلق به یک نفر و سه دانگ دیگر آن به نام شهرداری منطقه 12 است، سال هاست که به دلیل مشکل مالکیت رها شده و بارها نسبت به سرعت تخریب و تبدیل آن به پاتوق معتادان متجاهر هشدار داده شده است.
چند سوال و ابهام در مورد تخریب های اخیر
موضوع مورد تاکید فعالان میراث فرهنگی درباره خانه امین لشکر این است که در شرایطی که این خانه در فهرست میراث ملی ثبت شده و در قلب بافت تاریخی ثبت شده تهران قرار دارد، حساسیت الزامات نظارتی و حفاظتی نسبت به آن دوچندان شده و هرگونه آسیب به این گونه آثار مشمول مقررات قانونی مربوطه است.
در کمپینی که 29 آذرماه تشکیل شد، مطالبه عمومی بررسی و مرمت «آثار تاریخی امین لشکر» و جلوگیری از هرگونه تجاوز به آن است و از نهادهای مسئول از جمله وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و همچنین دادستانی خواسته شده تا در مقام صیانت از حقوق عامه قیام کنند.
فعالان میراث فرهنگی علاوه بر پرسش های اصلی درباره چرایی و چگونگی تخریب این بنای تاریخی، گمانه زنی هایی را مطرح کرده اند که «آیا این اتفاق می تواند ربطی به بحث های ماه های اخیر درباره تعیین حریم بافت تاریخی عودلاجان و اخبار مربوط به ساخت و سازها داشته باشد؟» و آیا شباهت این حادثه با حادثه ای مانند آتش سوزی «سینما ایران» در خیابان لاله زار (که رکورد ملی هم بود) تصادفی است؟
از سوی دیگر شهرداری منطقه 12 به عنوان مالک از روند تخریب و تبعات قانونی آن مطلع است و در خصوص جزئیات و مسئولیت چه توضیحی ارائه خواهد شد؟».
امین لشکر که بود؟
«امین لشکر» از بزرگان دربار قاجار با نام کامل «میرزا قهرمان قمشایی اصفهانی امین لشکر» بود که در سال ۱۲۹۲ هجری قمری وزیر گمرک و رئیس خلصجات بود و در آن سال ها عمارتی بزرگ، زیبا و بسیار مجلل آجری در ضلع شرقی میدان توپک ساخت. عبدالله مستوفی در صفحه 138 جلد اول کتاب زندگینامه ام درباره این عمارت نوشته است: «مبلغی به ناصرالدین شاه داد تا در میدان باز شود و دروازه ای ساخته شود و با گچ بری مجلل و بنای زیبایش بر شکوه میدان افزود، اما او که در نهایت به خاطر این کار هذیان آور خانه اش شد، به هدر رفت. که مدتها محل استقرار بانک سلطنتی یا شاهشاهی انگلیس بود و پس از آن بانک تجارت ایران نیز در آنجا تأسیس شد.
امین لشکر به عنوان وزیر گمرک و رئیس خلصجات پول زیادی جمع کرد و کم آورد. وی در دوم ذی حجه سال 1302 قمری از سمت خود برکنار شد. با اینکه شاه 15000 تومان بدهی خود را بخشید، مجبور شد خانه و عمارت خود را در میدان توپخانه به شاه تحویل دهد.
در صفحه 406 روزنامه اعتمادالسلطنه آمده است که «امین الدوله خانه امین لشکر را به قیمت 15000 تومان از شاه خرید که به ازای آن یک گردنبند الماس 8000 تومانی و 7000 تومان پول نقد به او داد. (تهران نامه – داریوش شهبازی)
خانه امین لشکر قبل از تخریب کامل در حدود سال 1401 در حالی که تزئینات معماری آن هنوز به طور کامل تخریب نشده است.
خانه امین لشکر، سه شنبه دوم دی ماه 1404 پس از ویرانی