طالبان سینما آریانای کابل را نابود کرد

سینمای «آریانا» در ۲۱ فروردین ۱۴۰۱ پس از هفت ماه تعطیلی توسط طالبان درهای خود را به روی علاقه مندان گشود و به عنوان بزرگترین سالن سینما در افغانستان امیدی تازه برای هنرمندان و فرهنگ دوستان ایجاد کرد. اما این امید جدید دوام نیاورد و سرانجام با تخریب کامل این سینما توسط طالبان یکی از مهمترین نمادهای فرهنگی کابل از بین رفت.

بیشتر بخوانید: بزرگترین سینمای افغانستان بازگشایی شد

تصاویر و فیلم های منتشر شده در شبکه های اجتماعی نشان می دهد که ساختمان این سینما با بولدوزر تخریب شده و عملا اثری از آن باقی نمانده است. منابع محلی می گویند که این عملیات زیر نظر شهرداری کابل انجام شده است که اکنون در کنترول طالبان فعالیت می کند.

“حافظه جمعی را پاک کن”

تخریب سینمای آریانا با موجی از واکنش ها در داخل و خارج افغانستان مواجه شده است. هنرمندان، فعالان فرهنگی و کاربران شبکه های اجتماعی این اقدام را «حذف عمدی حافظه فرهنگی» و «تداوم جنگ طالبان علیه هنر» توصیف کرده اند.

برخی از منتقدان می گویند که طالبان نه تنها مخالف سینما و موسیقی هستند، بلکه به طور سیستماتیک نشانه های زندگی مدرن و فرهنگی را از فضای عمومی افغانستان حذف می کنند. شماری از فیلمسازان افغان در تبعید نیز گفته اند که تخریب سینمای آریانا تنها تخریب یک ساختمان نیست، بلکه محو بخشی از هویت شهری کابل است.

از سوی دیگر، مقامات طالبان در مورد دلیل تخریب این سینما توضیح روشنی ارائه نکرده اند. برخی رسانه های نزدیک به طالبان مدعی شده اند که این ساختمان «فرسوده» است و قرار است یک پروژه ساختمانی جدید به جای آن اجرا شود. ادعایی که منتقدان آن را بهانه ای برای توجیه تخریب می دانند.

پیشینه سینمای آریانا و نقش آن در فرهنگ شهری کابل

سینما آریانا یکی از قدیمی ترین سالن های سینما در کابل بود که برای چندین دهه میزبان نمایش فیلم های داخلی و خارجی، برنامه های فرهنگی و گردهمایی های هنری بود. این سینما برای نسل های مختلف شهروندان کابل نماد دوران شکوفایی فرهنگی و پیوند افغانستان با سینمای جهان بود.

این سینما که در دهه 1960 ساخته شده بود در دوره اول حکومت طالبان رها شد اما در سال 2004 با راهنمایی یک گروه فرانسوی بازسازی شد. ژان مارک لاو، معمار فرانسوی که این پروژه را انجام داده است، به این خبر واکنش نشان داد و گفت که احساس می کند بولدوزرها قلب او را نابود کرده اند.

چند تن از سینماگران افغانستان می گویند که آریانا تنها یک تئاتر نبود، بلکه بخشی از حافظه جمعی شهر کابل و نمادی از حضور هنر در زندگی روزمره مردم بود.

تاریخ برخورد طالبان با سینما و هنر

تخریب سینمای آریانا در راستای سیاست هایی است که طالبان از زمان بازگشت به قدرت در سال 2021 در پیش گرفته اند. طالبان پس از تسلط بر افغانستان، نمایش فیلم، فعالیت سینماها، پخش موسیقی و بسیاری از برنامه های هنری را ممنوع کرد.

در دوره اول حکومت طالبان در دهه 90، سینماها تعطیل یا تخریب شدند و بسیاری از آرشیوهای فیلم و عکس از بین رفتند. پس از بازگشت طالبان، سالن‌های سینما یکی پس از دیگری بسته و تعدادی از آن‌ها به انبار، ساختمان اداری یا مکان‌های دیگر تبدیل شدند.

منتقدان می گویند که طالبان با این اقدامات نه تنها آزادی های فرهنگی را محدود کرده اند، بلکه به زور فضای عمومی و تاریخی افغانستان را بر اساس قرائت ایدئولوژیک خود بازنویسی می کنند.

نگرانی از ادامه روند تخریب میراث فرهنگی

فعالان فرهنگی افغانستان هشدار دادند که تخریب سینما آریانا ممکن است آغاز موج جدیدی از حذف نمادهای فرهنگی در کابل و دیگر شهرهای افغانستان باشد. آنها می گویند در نبود نهادهای مستقل و رسانه های آزاد در داخل کشور، حفاظت از میراث فرهنگی دشوارتر شده است.

برای بسیاری از افغان‌ها، تصاویر بولدوزرها در محل سینما آریانا یادآور سال‌هایی است که طالبان با مجسمه‌ها، بناهای تاریخی و مظاهر فرهنگ مدرن می‌جنگیدند. روندی که به گفته منتقدان امروز با تصویری جدید در حال تکرار است.