بازار؛ گروه خودرو: در حالی که بار دیگر شاخص آلودگی هوای کلان شهرها در وضعیت ناسالم قرار گرفته است، اختلاف آماری درباره نقش خودروها بین مسئولان شکل گرفته است. اعدادی از 82 درصد تا 60 و حتی 30 درصد بدون اینکه مشخص باشد از کدام نوع آلاینده و کدام منبع معتبر صحبت می شود. در مرکز این جنجال، نام خودروسازان بیش از هر زمان دیگری تکرار می شود، در حالی که داده های موجود تصویر پیچیده تری از سهم خودروها، بنزین و گازوئیل در آلودگی را نشان می دهد.
آمار متناقض سهم خودرو از 30 تا 82 درصد!؟
گزارش های رسمی و نیمه رسمی حاکی از آن است که در تهران و برخی شهرهای بزرگ خودروها حدود 20 درصد در آلودگی هوا نقش دارند. با توجه به مصرف نفت کوره، نیروگاه ها بیشترین سهم را با 40 درصد آلودگی هوا دارند. آلودگی ناشی از منابع ثابت مانند کارخانه ها حدود 20 درصد است، وسایل نقلیه سنگین و دیزلی نیز 20 درصد در آلودگی نقش دارند. در نتیجه برخی از مسئولان بدون تشخیص نوع خودرو یا میزان استاندارد آلایندگی، عملا کل سهم موبایل را به خودروهای سواری و خودروسازان داخلی نسبت می دهند و از اعداد 80 درصدی صحبت می کنند.
از سوی دیگر، فعالان صنعت خودرو معتقدند که سهم خودروهای سواری به تنهایی در آلودگی هوای کلانشهرها زیر 20 درصد است و باید بین خودروهای استاندارد، خودروهای فرسوده، موتورسیکلت های کاربراتوری و ناوگان دیزلی تفکیک قائل شد. این تفاوت دیدگاه است که باعث می شود از یک سو رقم 60 درصدی کل منابع سیار مطرح شود و از سوی دیگر خودروسازان تاکید کنند که بخش قابل توجهی از آلودگی ها مربوط به خودروهای قدیمی، بنزین بی کیفیت و ناوگان تجاری سنگین است و نه فقط تولیدات جدید داخلی.
بنزین، نفت کوره و نقش نیروگاه ها
در سالهای اخیر با تشدید عدم تعادل انرژی مانند برق و گاز، مصرف نفت کوره و گازوئیل در برخی نیروگاهها و صنایع افزایش یافته است و گزارشها حاکی از آن است که 15 نیروگاه در کشور ظرفیت مصرف بیش از 40 میلیون لیتر نفت کوره در روز را دارند. سوختی که به دلیل داشتن گوگرد و ترکیبات سنگین، در صورت استفاده در مجاورت شهرها می تواند آلودگی ذرات معلق و گازهای سمی را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. کارشناسان انرژی هشدار میدهند که هر زمان نیروگاهها به گازوئیل یا سوخت مایع بیکیفیت روی آوردهاند، سهم منابع ثابت در تولید آلایندههایی مانند ذرات ریز و اکسیدهای نیتروژن افزایش یافته و میزان آلودگی به ضرر این منابع تغییر کرده است. علاوه بر این، کیفیت بنزین و اکتان نقش مستقیمی در راندمان موتور و میزان آلایندگی دارد. بنابراین تولید و توزیع بنزین با استانداردهای پایین و گوگرد بالا یکی از مقصران اصلی افزایش ذرات معلق و آلودگی در شهرهای بزرگ است. به این ترتیب حتی اگر حجم تردد خودروها ثابت بماند، سوخت بی کیفیت می تواند خروجی آلاینده هر خودرو را افزایش دهد. بنابراین بخشی از مشکل در واقع به کیفیت سوخت مربوط می شود، نه فقط سازنده خودرو.
چرا همه انگشتشان را به سمت ماشین می گیرند؟
کارشناسان معتقدند عوامل متعددی باعث شده خودروها به نماد افکار عمومی تبدیل شوند:
1. خودروها و ترافیک ملموس ترین نمادهای آلودگی برای شهروندان هستند و آسمان خاکستری با تصویر اگزوز و دود خودرو در ذهن مردم گره خورده است.
2. اصلاح ناوگان فرسوده، توسعه حمل و نقل عمومی و به روز رسانی استاندارد خودروها از نظر رسانه ای سریعتر از تغییر سبد سوخت نیروگاه ها و صنایع بزرگ است که نیاز به سرمایه گذاری کلان دارد.
ایران خودرو زیر ذره بین آلودگی
ایران خودرو به دلیل سهم 60 درصدی از بازار خودرو طبیعتا در مرکز این فشارها قرار دارد، اما تحلیلگران می گویند برای یک ارزیابی منصفانه باید بین محصولات جدید با استاندارد آلایندگی به روز و خودروهای قدیمی و فرسوده تمایز قائل شد.
در سال های اخیر، الزام استانداردهای یورو و تست های آلایندگی دقیق تر، این شرکت را به ارتقای موتورهای کم مصرف و استفاده از فناوری های جدید در سیستم سوخت رسانی و احتراق سوق داده است.
همچنین باید توجه داشت که بخشی از آلودگی هوای امروز ایران میراث چند دهه تولید و تردد خودروهای کاربراتوری، فرسوده و ناوگان تجاری سنگین گازوئیلی است که برای حذف آنها از چرخه نیاز به سیاست های اسقاط و نوسازی دارد.
روی آوردن به خودروهای هیبریدی
این شرکت پس از واگذاری مدیریت ایران خودرو به بخش خصوصی، برنامه جسورانه تری را برای توسعه محصولات کم مصرف، هیبریدی و برقی اعلام کرده است. از معرفی تارا هیبریدی تا معرفی سدان های فول هیبریدی ایران خودرو و بهمن که به زودی وارد بازار می شوند، می توانند مصرف سوخت را به زیر پنج لیتر در هر صد کیلومتر کاهش دهند و در واقع مصرف بنزین و انتشار گازهای آلاینده در ناوگان مسافربری را کاهش دهند. همزمان، ایران خودرو در حال توسعه خانواده جدیدی از موتورهای هیبریدی و بهینه سازی موتورهای بنزینی برای کاهش فاصله فناوری با استانداردهای جهانی است. این تغییر رویکرد می تواند بحث منتقدان را که آلودگی هوا ناشی از خودروهاست کاهش دهد.
در پایان لازم به ذکر است بررسی داده ها نشان می دهد که موضوع اصلی آلودگی هوای کلانشهرهای ایران تنها یک متهم نیست، بلکه ترکیبی از خودروهای فرسوده، ناوگان گازوئیلی، کیفیت بنزین، سوخت گازوئیل و … است و در این میان، خودروهای سواری جدید از جمله به روزتر، تنها محصولات ایران خودرو هستند. در حالی که بحث بر سر این است که آیا خودروها 30، 60 یا 82 درصد مقصر هستند، بدون اینکه همزمان کیفیت سوخت، کاهش سوخت دیزل، توسعه حملونقل عمومی و حمایت از فناوریهای هیبریدی و الکتریکی صورت گیرد، آسمان شهرها آبی نخواهد شد.