امید محمدی; بازار گروه خودرو: در حالی که صنعت تایر ایران به یکی از حساس ترین مراحل تولید در سال رسیده است، مجموعه ای از چالش های اقتصادی و عملیاتی این صنعت را در آستانه یک بحران بی سابقه قرار داده است. عدم تعادل انرژی و قطعی احتمالی برق و گاز در ماه های سرد سال، واحدهای تولیدی را با تهدید توقف ناگهانی فعالیت مواجه می کند و از سوی دیگر مشکلات پیچیده تامین ارز، نقل و انتقال پول، ترخیص مواد اولیه و مشکلات سیستم های وزارت حراست و بانک مرکزی عملا امکان برنامه ریزی تولید را از تولیدکنندگان سلب کرده است. فعالان صنعت تایر می گویند: قرار بود سه ماهه آخر سال زمان تکمیل تولید و جبران عقب ماندگی ها باشد، اما روند کاهش ظرفیت تولید نه تنها متوقف نشده بلکه در هفته های اخیر تشدید شده است. عدم دسترسی به ارز، رسوب مواد اولیه در بندر به دلیل عدم تخصیص ارز، بسته شدن مسیر ورود مواد اولیه از داخل کشور، اختلال در سیستم ها و اولویت بندی غیرکارشناسی در تخصیص ارز شرایطی را ایجاد کرده است که به گفته فعالان، «تولید را در اولویت نمی بینند». در چنین فضایی دغدغه اصلی تولیدکنندگان تنها محدود به کاهش تولید نیست. بلکه هشدار می دهند که ادامه این روند می تواند منجر به کمبود عرضه، شکل گیری تقاضای کاذب، گسترش سفته بازی و در نهایت جهش قیمت در بازار تایر شود. جهشی که نه تنها بر مصرف کننده فشار وارد می کند، بلکه به “بی ثباتی طولانی مدت” در زنجیره تامین پایان می دهد. برای بررسی جزییات این وضعیت با «جمال میرزایی» مدیرعامل گروه صنعتی بارز و از اعضای انجمن صنعت تایر ایران گفت وگو کرده ایم.
* در آستانه سه ماهه پایانی سال، وضعیت تولید تایر چگونه است؟ آیا روند تولید طبق برنامه پیش رفت؟
متاسفانه خیر، نتوانستیم آنطور که باید به ظرفیت برنامه ریزی شده برسیم و در ماه های اخیر کاهش تولید داشتیم. این کاهش کاملا محسوس است و در روزهای اخیر تشدید شده است. برنامه های ما برای افزایش تولید در نیمه دوم سال با این شرایط عملا محقق نشده است.
* وضعیت تامین انرژی چگونه است؟ آیا با قطع برق یا گاز مواجه شدید؟
تا این لحظه هنوز به مرحله قطعی رسمی برق و گاز نرسیده ایم، اما بر اساس اطلاعیه هایی که دریافت کردیم، احتمال شروع این محدودیت ها بسیار زیاد است. در صورت اعمال این محدودیت ها قطعا صنعت تایر با آسیب های جدی مواجه خواهد شد. ما صنعتی هستیم که کوچکترین وقفه در انرژی منجر به هزینه های سنگین و زیان مستقیم می شود.
از ابتدای سال تاکنون تنها حدود 50 درصد از نیازهای ارزی ما تخصیص یافته است و آن هم با تاخیرهای طولانی و بلاتکلیفی های مکرر.
* وضعیت تامین ارز برای مواد اولیه چگونه است؟ آیا تخصیص های لازم صورت گرفته است؟
خیر، متأسفانه از ابتدای سال تاکنون تنها حدود 50 درصد از نیاز ارزی ما تخصیص یافته است و آن هم با تاخیرهای طولانی و بلاتکلیفی های مکرر. ما نه می توانیم از بازار داخلی عرضه کنیم و نه امکان واردات عملی را داریم. چون مواد اولیه در بندر مانده و به دلیل عدم تخصیص ارز، ترخیص نمی شود. سیستم ها یا خراب هستند یا دسترسی ندارند. با تغییر مدیر ارزی وزارت حراست، هر بار که مراجعه می کردیم به ما اطلاع می دادند که به سامانه «دسترسی نداریم»، این وضعیت صنعت را کاملا فلج کرده است.
* جلسه ای با وزارت حریم خصوصی برای حل این موضوع داشتید؟ نتیجه پیگیری ها چه بود؟
همه دنبال می کنند، اما نتیجه حاصل نمی شود. مشکل ما پابرجاست و هیچ نهاد خاصی مسئولیت نهایی را نمی پذیرد. تنها وزارت حراست و بانک مرکزی می توانند چالش فعلی صنعت تایر را حل کنند.
* در روند تخصیص ارز به صنعت تایر اولویت خاصی وجود دارد؟
دیدگاه موجود این است که «کسی که زودتر درخواست داد» اولویت دارد; نه اینکه تولید به عنوان اولویت اول کشور دیده شود. بارها درخواست داده ایم اما یا سیستم مشکل دارد یا اعلام می کنند دسترسی نداریم یا پرونده ها بلاتکلیف می ماند. مکاتبات ویژه نیز نتیجه ای نداشته است.
اگر انرژی محدود شود و ارز تامین نشود، نتیجه آن کاهش عرضه و جهش بیشتر قیمت لاستیک خودرو است. بدتر از آن، تقاضای کاذب و سفته بازی شکل می گیرد
* اشاره کردید که این وضعیت ممکن است منجر به آسیب های جدی شود، این هشدار دقیقا به چه چیزی اشاره دارد؟
نکته اینجاست که در صورت ادامه این روند، صنعت تایر با خطر سقوط بخشی از ظرفیت تولید مواجه خواهد شد. وقتی مواد اولیه قفل می شود، انرژی محدود می شود و ارز عرضه نمی شود، نتیجه کاهش عرضه و متعاقب آن جهش قیمت ها است. بدتر از آن، تقاضای کاذب و سفته بازی شکل می گیرد. در چنین فضایی حتی در صورت افزایش تولید، بازار آرام نخواهد گرفت، زیرا تقاضای غیرواقعی از قبل شکل گرفته است.
* در صورت ادامه وضعیت موجود، احتمال جهش قیمت تایر چقدر است؟
کاملا به شدت بحران بستگی دارد اما قطعا اگر وارد این فاز شویم بازار ملتهب می شود. وقتی کالاها کمیاب می شوند، تقاضای کاذب افزایش می یابد و قیمت های کاذب شکل می گیرد. این آسیب فقط متوجه مصرف کننده نیست. زنجیره تامین نیز درگیر نوسانات شدید است.
* اگر مشکلات گمرکی و ارزی حل شود، آیا تا پایان سال می توان تولید را جهش کرد؟
اگر این گره ها به سرعت باز شوند، بله; اما مشکل این است که صنعت را نمی توان در بلاتکلیفی نگه داشت. یا راه عرضه ارز باز شود یا اعلام کنند از کدام منبع می توانیم اقدام کنیم. ما نه مجاز به تامین ارز خود از منابع خارجی هستیم و نه می توانیم از بازار آزاد تهیه کنیم. با این حال، واردکنندگان می توانند ارز دریافت کنند. این تبعیض هنوز وجود دارد. ببینید واردکننده چند صد میلیون یورو میگیرد، اما تولیدکنندهای که میتواند با یک سوم آن نیاز مردم را تامین کند، بلاتکلیف میماند، این سیاست نامفهوم است.
سال گذشته در مجموع حدود یک میلیارد یورو به واردات اختصاص یافت. از این مبلغ تنها 250 میلیون یورو سهم تولیدکنندگان بوده است. امسال هم همین وضعیت تکرار شده است
* سال گذشته چقدر ارز برای واردات لاستیک تخصیص داده شد؟
سال گذشته در مجموع حدود یک میلیارد یورو به واردات اختصاص یافت. از این مبلغ تنها 250 میلیون یورو سهم تولیدکنندگان بوده است. امسال هم همین وضعیت تکرار شد: بخش عمده ای از سهم واردکننده تامین شده، اما تولیدکننده کنار گذاشته شده است. اگر تنها 260 تا 300 میلیون یورو به تولیدکنندگان اختصاص یابد، نیاز بازار به طور کامل تامین می شود. بدون کوچکترین التهاب قیمت. این مدیریت بازار است. اما متاسفانه مسیر فعلی بر خلاف آن حرکت می کند.