روزالیا، ستاره موسیقی پاپ کاتالان، که به خاطر صدای انعطاف پذیر، جسورانه و تلفیقی اش شهرت جهانی دارد، با انتشار چهارمین آلبوم خود به نام لوکس موجی از تحسین را برانگیخت. این آلبوم چند زبانه و چند فرمی که ساختار آن برگرفته از روایتهای قدیسان و زنان عرفانی تاریخ مسیحیت است، توانسته نظر منتقدان موسیقی را به خود جلب کند و به طور غیرمنتظرهای تایید رسمی واتیکان را به خود جلب کند. اتفاقی که می تواند نشان دهنده فصل جدیدی در رابطه فرهنگ عامه و نهادهای مذهبی باشد.
آلبومی غیر معمول با تمجیدهای فراوان
در هفته های اخیر، بزرگترین نشریات موسیقی از آلبوم جدید روزالیا تمجید کرده اند. ایندیپندنت آن را «شاهکار مسحورکننده و شاید بهترین آلبوم سال» خواند و گاردین آن را «تجربهای بینظیر، زیبا و عمیقاً درگیرکننده» توصیف کرد.
خلاصه ای از این گزارش را در ویدئوی زیر ببینید:
این میزان تمجید زمانی که متوجه میشویم که لوکس یک آلبوم پاپ معمولی نیست، بیشتر چشمگیرتر میشود. این اثری از چهار قطعه، با اشعار به 13 زبان و محوریت شخصیتهایی مانند هیلدگارد فون بینگن، عارف آلمانی قرن دوازدهم، و میریام، پیامبر زنی در سنت عبری است. صدای اپرا، گروه کر، همراهی ارکستر سمفونیک لندن، کارمینیو خواننده فادو و شعرخوانی پتی اسمیت، همگی این آلبوم را به اثری بی نظیر تبدیل کرده اند.
با وجود ساختار غیرمتعارف و مضامین معنوی، لوکس به سرعت وارد ده برتر بیلبورد 200 شد، در حالی که در جدول آلبوم های لاتین، کلاسیک و جهانی نیز در صدر قرار گرفت.
حضور قوی ایمان در آهنگ ها
بخش مهمی از شگفتی منتقدان و مخاطبان از حضور صریح معنویت در آهنگ های آلبوم ناشی می شود. روزالیا در “دیوینیز” مهره های ستون فقرات خود را به “دانه های تسبیح” تشبیه می کند. او در «ربات نویا» ترانه «من برای خدا جذابم» را می خواند و البته جلد آلبوم هم او را با حجابی شبیه به چادر راهبه نشان می دهد.
روزالیا قبلاً در مورد ایمان خود صحبت کرده بود. او اخیرا در مصاحبه ای گفته است: من هر شب قبل از خواب نماز می خوانم، این یک رابطه شخصی و نزدیک بین من و خداوند است.
واکنش واتیکان: ستایش به جای محکومیت
واتیکان در اتفاقی بی سابقه نه تنها از این آلبوم انتقادی نکرد، بلکه حمایت خود را اعلام کرد. کاردینال خوزه تولنتینو د مندونسا، وزیر فرهنگ واتیکان، گفت: “وقتی هنرمندی مانند روزالیا از معنویت صحبت می کند، به نیاز عمیق فرهنگ معاصر برای تجربه زندگی درونی اشاره می کند.”
همچنین خاویر گومز گارسیا، اسقف منطقه زادگاه روزالیا، نوشت که “با آزادی مطلق و بدون ترس در مورد پذیرش خدا و تشنگی اش برای شناخت او صحبت می کند”. این استقبال گرم از گذشته دور است. زمانی که کوچکترین همراهی ستاره های پاپ با نمادهای مذهبی واکنش فوری واتیکان را برمی انگیزد.
از خشم پاپ ها تا “سرگردانی اروتیک”
برای درک تغییر رویکرد واتیکان، باید به نیم قرن پیش برگردیم. زمانی که کلیسا از نزدیک رفتار چهره های مشهور را زیر نظر داشت.
در دهه 1980، مدونا با ویدئوی “مثل یک دعا” که در آن با مجسمه عیسی مسیح تعامل داشت، خشم پاپ ژان پل دوم را برانگیخت. در سال 2006 هنگام اجرای تور خود در رم، بار دیگر با صحنه ای شبیه به صلیب کشیدن محکوم شد. واتیکان آن را “توهین آمیز و کفرآمیز” خواند.
در سال 1963، رابطه جنجالی الیاده تیلور و ریچارد برتون در طول فیلمبرداری کلئوپاترا باعث شد واتیکان آنها را به “انحراف اروتیک” متهم کند.
حتی جان لنون به خاطر گفتن معروف “ما از عیسی بزرگتر هستیم” مورد انتقاد قرار گرفت، اگرچه واتیکان او و گروهش را در سال 2010 تبرئه کرد.
فهرست دیگری از «گناهکاران فرهنگی» نیز طی سالها محکوم شده است: از آخرین وسوسه اسکورسیزی تا رمز داوینچی و حتی پاره کردن عکس پاپ روی صحنه توسط سیناد اوکانر. اما این برخوردها اغلب منجر به افزایش شهرت و فروش آثار همین هنرمندان می شد.
چرا روزالیا استثناست؟
آیا تایید واتیکان می تواند اعتبار یا محبوبیت روزالیا را به همراه داشته باشد؟ به نظر می رسد که پاسخ منفی است. اولاً او قبلاً از ایمان خود صادقانه و شخصی صحبت کرده است و مخاطبانش با این جنبه از شخصیت او آشنا هستند. نکته دیگر این است که واتیکان امروز سعی می کند کمتر قاضی باشد و بیشتر ناظر فرهنگی باشد.
در دنیای معاصر، تصویر نهادی که مدام دیکته می کند چه چیزی نباید ساخته یا شنیده شود، جذابیتی ندارد و حتی ضد تبلیغات است. به همین دلیل است که پاپ لئو چهاردهم اخیراً گروهی از افراد مشهور هالیوود از جمله گرتا گرویگ، اسپایک لی و کیت بلانشت را به واتیکان دعوت کرد. وی در سخنان خود تاکید کرد که سینما “به ما کمک می کند زندگی را با عظمت و شکنندگی اش درک کنیم”.
معنویت در عصر سکولار
اگرچه جریانهای مذهبی محافظهکار همچنان در کشورهایی مانند آمریکا نفوذ سیاسی دارند و گاه موجهای «ترور شیطانی» ایجاد میکنند، اما جامعه جهانی بیش از گذشته سکولار شده است. هنر امروز کمتر باعث خشم مذهبی می شود و مخاطب مانند گذشته حساس نیست. در چنین فضایی، هنرمندی مانند روزالیا که ایمان شخصی خود را در قالبی هنری و پیچیده بدون موعظه و موعظه بیان می کند، حتی می توان چهره ای رادیکال به حساب آورد. او نه تجویز می کند و نه به مخاطب می گوید که چگونه فکر کند. او فقط روایت می کند که کیست.