اهمیت جلوگیری از بازگرداندن اتباع افغان در ایران : در ماه‌های اخیر، موضوع جلوگیری از بازگرداندن اتباع افغان در ایران به یکی از چالش‌های جدی حقوقی و انسانی تبدیل شده است. موج گسترده اخراج‌ها، به‌ویژه در میان خانواده‌های دارای کودک یا افراد آسیب‌پذیر، نیاز مبرم به شناخت راه‌حل‌های قانونی را روشن‌تر می‌سازد، برای اطلاعات بیشتر از بهترین وکیل کرج مشاوره رایگان دریافت کنید .

براساس حقوق بین‌الملل و موازین بشردوستانه، دولت‌ها موظف‌اند از بازگرداندن افرادی که در کشور مبدأ در معرض خطر شکنجه، تعقیب، یا مرگ قرار دارند، خودداری کنند. بنابراین، اتباع افغان مقیم ایران می‌توانند با طی مراحل مشخص حقوقی، از بازگرداندن اجباری جلوگیری کنند.

در این راهنما، روش‌های حقوقی، ابزارهای حمایتی و مسیرهای اجرایی را بررسی می‌کنیم که به جلوگیری از بازگرداندن اتباع افغان در ایران کمک می‌کنند.

اصل Non-Refoulement و جایگاه آن در حقوق بین‌الملل

اصل منع بازگرداندن اجباری (Non-Refoulement) یکی از اصول اساسی حقوق بین‌الملل پناهندگی است که کشورها را از بازگرداندن پناه‌جویان و مهاجرانی که در کشور مبدأ در معرض خطر جدی هستند، منع می‌کند.

در ایران، با وجود عضویت نداشتن رسمی در کنوانسیون ژنو ۱۹۵۱، عرف بین‌المللی و مفاد حقوق بشری ایران را متعهد می‌سازد که در مواردی خاص، اقدام به جلوگیری از بازگرداندن اتباع افغان کند—به‌ویژه اگر مستنداتی وجود داشته باشد که زندگی، سلامت یا آزادی فرد در خطر است.

نمونه‌هایی از شرایط مشمول اصل Non-Refoulement:

• تهدید جانی یا سیاسی به‌واسطه عضویت در اقلیت مذهبی یا قومی
• زنانی که در معرض خشونت شدید خانگی یا ازدواج اجباری هستند
• کودکانی که بی‌سرپرست‌اند یا تنها والدشان در ایران زندگی می‌کند

اطلاعات بیشتر از بهترین وکیل قزوین دریافت کنید.

در همه این موارد، متقاضی می‌تواند با استناد به این اصل، خواستار جلوگیری از بازگرداندن اجباری شود.

مسیرهای قانونی برای جلوگیری از بازگرداندن اتباع افغان در ایران

۱. پیگیری وضعیت اقامتی (تمدید کارت آمایش) داشتن سند قانونی معتبر مانند کارت آمایش یا برگه اقامت موقت، نخستین قدم در مسیر جلوگیری از بازگرداندن اتباع افغان در ایران است.

برای مشاوره رایگان با بهترین وکیل یزد مشاوره بگیرید.

۲. ارائه درخواست به کمیساریای پناهندگان (UNHCR) ثبت‌نام در سامانه UNHCR می‌تواند پروسه اخراج را متوقف کند تا درخواست حمایت بررسی شود. در این بازه، شخص از حقوقی نظیر ممنوعیت اخراج، دسترسی به خدمات درمانی و مشاوره حقوقی برخوردار خواهد شد.

۳. شکایت به دیوان عدالت اداری در صورت صدور حکم اخراج، اتباع می‌توانند با لایحه‌ای مستند، خواستار ابطال یا توقف حکم شوند. این اقدام یکی از ابزارهای مهم برای جلوگیری از بازگرداندن اتباع افغان در ایران از طریق قانونی است.

۴. ارائه مدارک تهدید در کشور مبدأ اسناد پزشکی، گزارش خشونت، تهدیدنامه‌ها یا شهادتنامه‌ها می‌توانند به اثبات وجود خطر در صورت بازگشت کمک کنند. بدون این مدارک، احتمال پذیرش درخواست کاهش می‌یابد.

مراحل اعتراض و درخواست توقف اخراج

برای جلوگیری از بازگرداندن اتباع افغان در ایران در صورت بازداشت یا صدور دستور اخراج، می‌توان مراحل زیر را دنبال کرد:

ثبت اعتراض رسمی در فرمانداری یا دفتر اتباع عضو خانواده یا نماینده قانونی می‌تواند درخواست کتبی توقف اخراج را ثبت کند.

درخواست توقف اجرای حکم از دیوان در صورت شرایط اضطراری (بیماری، کودک خردسال، یا نبودن سرپرست)، ارائه درخواست فوری توقف می‌تواند به تعویق اجرای حکم منجر شود.

مراجعه به کمیساریای عالی پناهندگان یا وکیل حقوقی در پرونده‌هایی که فوریت دارند، کمک حقوقی فوری می‌تواند زمینه جلوگیری مؤثر از بازگرداندن را فراهم سازد.

مستندسازی عمومی (در صورت لزوم) در موارد حساس، انعکاس رسانه‌ای (با احتیاط) می‌تواند فشار اجتماعی برای توقف اخراج ایجاد کند—به شرط رعایت حریم خصوصی و امنیت متقاضی.

پرسش‌های کلیدی و ابزارهای کاربردی

 اصل بنیادین: منع بازگرداندن اجباری (Non-Refoulement)

این اصل یکی از ستون‌های حقوق بین‌الملل پناهندگیه و در ماده ۳ کنوانسیون منع شکنجه و ماده ۳۳ کنوانسیون ۱۹۵۱ ژنو تصریح شده:

«هیچ کشوری نباید فردی را به سرزمینی بازگرداند که در آن با خطر شکنجه، مرگ یا آزار جدی مواجه است.»

حتی اگر ایران عضو رسمی کنوانسیون ژنو نباشه، طبق عرف بین‌المللی و اصول حقوق بشری، متعهد به رعایت این اصل هست2.

 حقوق قانونی اتباع افغان در ایران برای جلوگیری از بازگرداندن

 گروه‌های در معرض خطر ویژه

بر اساس گزارش نهادهای بین‌المللی، بازگرداندن افراد زیر نقض صریح حقوق بشر محسوب می‌شه:

• زنان معترض یا قربانی خشونت خانوادگی
• خبرنگاران، فعالان مدنی، نظامیان سابق
• کودکان بی‌سرپرست یا دارای والد مقیم ایران
• اقلیت‌های مذهبی یا قومی تحت تعقیب