امید محمدی; بازار: مافیای لوازم یدکی خودرو در حالی کنترل این بازار را در دست دارد که «وزارت حریم خصوصی» با همکاری «سازمان ملی استاندارد» از وضع استانداردهای جدید برای قطعات خودرو در این بازار خبر می دهد. در دولت سیزدهم طرحی به نام شناسایی کالا با هدف حذف دلالان و کنترل قطعات قاچاق تدوین و اجرا شد. به نظر می رسد این طرح نیز تسلیم مافیای قطعات خودرو شده است چرا که کارشناسان معتقدند وضعیت لوازم یدکی تقلبی و بی کیفیت نسبت به گذشته افزایش یافته است. به نظر می رسد علاوه بر دولت چهاردهم و وزارت صمت برای کنترل بحران، مشتریان یا مالکان خودرو نیز با مشکل تامین قطعات با کیفیت مواجه هستند. از این رو برای بررسی وضعیت فعلی لوازم یدکی در بازار خودرو با «مهدی گل پکار» بازرس ویژه جعل و کلاهبرداری لوازم یدکی خودرو گفت وگو کردیم؛
* در حال حاضر وضعیت لوازم یدکی تقلبی خودرو در بازار «الکتریک لایت» چگونه است؟ دولت چهاردهم یا وزارت حراست برای کنترل بازار قطعات تقلبی چه باید بکند؟
متاسفانه وضعیت تقلب و جعل قطعات در بازار لوازم یدکی خودرو نسبت به گذشته افزایش یافته است. در پاسخ به قسمت دوم سوال شما باید گفت که دولت چهاردهم یا وزارت حراست توانایی مدیریت بازار لوازم یدکی را ندارند. زیرا بخش بزرگی از صنعت و بازار لوازم یدکی خودرو بر اساس تقلب طراحی و ساخته شده است. نهادهای ذیربط در نظارت یا اعضای اتحادیه فروشندگان لوازم یدکی خودرو، متأسفانه عملیاتی برای شناسایی قطعات تقلبی نداشتند.
* مدتی به عنوان بازرس ویژه جعل و کلاهبرداری لوازم یدکی خودرو مشغول به کار بودید، عرضه لوازم یدکی خودرو چگونه است؟
در سال 1397 برای اولین بار کارگروه ویژه مبارزه با جعل و جعل قطعات خودرو را در اداره کل پلیس آگاهی تهران تشکیل دادم. در این کارگروه عملیات کشف تقلب و جعل قطعات را انجام دادم که هیچ سازمان، نهاد و فردی حاضر به حمایت از آن نبود. توجه داشته باشید که اجاره بهای برخی از فروشگاه های عرضه لوازم یدکی خودرو در بازار چراغ برق حداقل یک میلیارد تومان در ماه است، بنابراین برخی افراد برای تامین نیاز مالی خود معتاد گران فروشی، کم فروشی یا تقلب می شوند. بنابراین مسئولان دولتی نمی توانند برای کنترل این بازار اقدامی انجام دهند.
زمانی می توان از مبارزه با جعل و سلامت بازار لوازم یدکی خودرو صحبت کرد که مدیران و مسئولان برای تخلف به بازار مراجعه کنند.
* وزارت حراست و سازمان ملی استاندارد طی دو سال گذشته بارها از تدوین و اجرای استاندارد قطعات و لوازم یدکی خبر داده اند. این چه تاثیری بر کیفیت قطعات یدکی خواهد داشت؟
استانداردهایی که ذکر کردید ارزش سرفصل ها را دارد. این نوع برنامه ها کمترین کاربرد را برای مصرف کننده ندارند و اجرای آنها به دقت انجام نمی شود. زمانی می توان از مبارزه با جعل و سلامت بازار لوازم یدکی خودرو صحبت کرد که مدیران و مسئولان برای تخلف به بازار مراجعه کنند. می توانم ادعا کنم که مدیران سازمان ملی استاندارد، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، اتحادیه فروشندگان لوازم یدکی خودرو و قوه قضاییه عملیات میدانی یک ساعته در بازار انجام نداده اند. در بازار لوازم یدکی خودرو قانونی به نام هوشمند بودن وجود دارد و باید از این طریق تجارت کنید.
اگر یک فرد سودجو در بازار لوازم یدکی خودرو میلیاردها تومان جعل کند، هیچ قانونی برای مبارزه با این فرد وجود ندارد.
* وجود قطعات تقلبی در بازار لوازم یدکی خودرو به ضرر قطعه سازان است، آیا این صنعتگران اعتراض کردند یا اقدامی کردند؟
اگر یک فرد سودجو در بازار لوازم یدکی خودرو میلیاردها تومان جعل کند، هیچ قانونی برای مبارزه با این فرد وجود ندارد. در سال 1384 قانونی از سوی شورای اسلامی به صورت آزمایشی تصویب شد. این قانون به دلیل آزمایشی بودن محدودیت مجازات ندارد و هر 5 سال یکبار تجدید می شود. بر اساس این قانون، اگر فردی سودجو مرتکب تخلف حتی میلیاردها تومانی شود، برای بار اول یک میلیون تومان جریمه نقدی، بار دوم از 3 تا 5 میلیون تومان و برای بار سوم حبس تعزیری دریافت می کند. هیچ قانونی در خصوص جعل، تقلب یا قاچاق لوازم یدکی خودرو در کشور وجود ندارد.
* با توجه به اشاره شما به نبود قانون مناسب برای جلوگیری از سفته بازی، آیا برند نیز در این زمینه تاثیر دارد؟
اگر 30000 برند در بازار لوازم یدکی خودرو وجود داشته باشد، 2000 برند به ثبت رسمی رسیده است. بنابراین 28000 برند ثبت نشده و عدم ردیابی شکایات وجود دارد. نکته قابل توجه اینجاست که قانونی که قبلا ذکر کردم اگر برند خارجی یا حروف انگلیسی باشد برای شخص یا شرکت متخلف مصونیت ایجاد می کند. اگر سودجویان صفر تا صد برندهای معتبر در زمینه تولید قطعات را جعل کنند، هیچ سازمانی برای مقابله با آن وجود ندارد. متأسفانه تعزیرات حکومتی فقط به جزای نقدی رسیدگی می کند و حاضر به دستگیری یا بازجویی از متخلفان نیست. حدود یک سال پیش طی مصاحبه ای با رسانه ملی از تعزیرات پاسخ خواستم اما تاکنون پاسخی دریافت نکرده ام.
کیفیت قطعات یا لوازم یدکی خودرو هر سال کاهش می یابد و مسیر تنزل را طی می کند
* با توجه به اینکه در بازار قطعات و لوازم یدکی خودرو متخصص هستید، کیفیت قطعات را چگونه ارزیابی می کنید؟
کیفیت قطعات یا لوازم یدکی خودرو هر سال کاهش می یابد و مسیر تنزل را طی می کند. متاسفانه فساد کل بازار لوازم یدکی خودرو را فرا گرفته است و راه حل برون رفت از این چالش حضور میدانی مسئولان در سطح بازار چراغ برق است. در کارگروه ویژه مبارزه با جعل و جعل قطعات خودرو، 29 نماینده از نهادهای ذیربط از جمله گمرک، سازمان ملی استاندارد و نماینده دادستانی حضور داشتند. در حال حاضر حدود یک سال است که این کارگروه فعالیتی ندارد و آن را تعطیل کردند. با نبود ما در بازار، وضعیت تقلب در صنعت لوازم یدکی خودرو هر روز بیشتر می شود.
* مافیای قطعات خودرو نقشی در بسته شدن کارگروه شما داشت؟
قطعا مافیای قطعات خودرو یکی از عوامل موثر در تعطیلی این کارگروه بود، اما مشکلات دیگری نیز بر این معضل افزود و ما را از کنترل بازار باز داشت. از زمان عدم فعالیت این کارگروه، پلیس آگاهی تهران حتی یک عملیات کشف جرم در بازار لوازم یدکی خودرو نداشته است.
این شرکت بزرگ قطعه سازی در جهان طی مکاتبات رسمی با Velo اعلام کرد؛ هیچ نماینده رسمی یا صادرات قطعات به ایران نداشتیم.
* گردش مالی بازار لوازم یدکی خودرو در سال چقدر است و چند درصد آن قطعات تقلبی است؟
بازار لوازم یدکی خودرو سالانه حدود 97 هزار میلیارد تومان گردش مالی دارد، بیش از 70 درصد قطعات خودرو در چراغ برق تقلبی است. در اینجا باید به مخاطبان و صاحبان خودرو هشدار داد که تمامی قطعه سازان معروف دنیا مانند Valeo، Bosch و… در بازار لوازم یدکی خودرو کشور جعلی هستند. در گذشته طی عملیاتی یک تیم متخلف را دستگیر کردیم که سه نفر از اعضای آن دارای مدرک دکتری از دانشگاه صنعتی شریف بودند و مشغول استفاده از برند Velo برای قطعات تقلبی خود بودند. این شرکت بزرگ قطعه سازی در جهان طی مکاتبات رسمی با Velo اعلام کرد؛ هیچ نماینده رسمی یا صادرات قطعات به ایران نداشتیم.
* چرا گفته می شود ردیابی برخی متخلفان بازار لوازم یدکی سخت است؟
در گذشته های نه چندان دور اگر سود جوی در بازار تخلف می کرد به سرعت محل و انبارش کشف می شد. اما در حال حاضر این صنف با فعالان به اصطلاح سطح پایینی مواجه است که محل تولید و تأسیس ندارند. تیم های سودجوی جدید اثر و اثری در بازار به جا نمی گذارند. در اینجا جهت اطلاع مسئولین لازم به ذکر است که قوانین یا مصوبات وزارت حراست در بازار لوازم یدکی خودرو اجرا نمی شود. شاید مصوبات بازار لوازم یدکی خودرو نام قانون را یدک می کشد اما بر بازار حاکم نیست.
در بازار چراغ برق نیز شبکه ای به نام «فاکتور جمان» در ۵ سال اخیر شکل گرفته است که مسئولان هیچ اقدامی علیه این شبکه سازمان یافته نمی توانند انجام دهند.
* آیا مافیای قطعات خودرو در بازار لامپ وجود دارد که محصولات بی کیفیت را با هدف سودجویی به حرکت درآورد؟
بله در بازار لامپ برق شبکه ای به نام فاکتور کوئن در 5 سال اخیر شکل گرفته است و مسئولان نمی توانند هیچ اقدامی علیه این شبکه سازمان یافته انجام دهند. این شبکه متشکل از کارگرانی است که از نظر اخلاقی با نسل های قبلی خود و یا حتی فعالان این اتحادیه فاصله دارند.
این شبکه دارای بازاری در سطح کشور می باشد که سفارش فقط تلفنی می پذیرد. در این بازار سازمان مافیایی مذکور به خریداران ثابت می کند که محصولات ارزان و کم قیمتی دارند. فعالان بازار لوازم یدکی خودرو در سراسر کشور مجبور به خرید از این افراد سودجو هستند. این سازمان های مافیایی سالانه بیش از چند هزار میلیارد تومان گردش مالی دارند.
* آیا این سازمان های مافیایی برای بهبود نیافتن وضعیت بازار لوازم یدکی نفوذ می کنند؟
در بازار لوازم یدکی لامپ برقی افراد صاحب نفوذی هستند که اجازه سالم سازی این بازار را به مقامات دولتی و قوانین نمی دهند. در کارگروهی که من تأسیس کردم، برای اولین بار قانون امنیتی برای برخورد با سودجویان بازار لوازم یدکی خودرو اجرا کرده بودیم. یعنی اگر فروشنده متخلف را دستگیر می کردیم، پرونده قتل در دادسرا تشکیل می شد، زیرا لوازم یدکی خودرو با ایمنی و جان مسافران سروکار دارد. متاسفانه با وجود شبکه مافیایی فعلی قطعات خودرو در بازار لوازم یدکی، اگر تولیدکننده ای مثلا واشر سرسیلندر بی کیفیت تولید کند و برای این شبکه پورسانت در نظر بگیرد، قطعات به سرعت در بازار توزیع و عرضه می شود.