امید محمدی; بازار گروه خودرو: در سال های اخیر، رشد سریع خودروهای جدید در بازارهای خاورمیانه، نیاز به سوخت با کیفیت بالاتر را به یک ضرورت تبدیل کرده است. خودروهایی که با فناوری‌های جدید موتور مانند سیستم‌های تزریق سوخت پیشرفته و مبدل‌های کاتالیزوری دقیق کار می‌کنند، این فناوری‌ها تنها زمانی کارآمد هستند که مصرف سوخت مطابق با استانداردهای جهانی باشد.
در حالی که اروپا و آسیای شرقی سال ها پیش استفاده از بنزین با گوگرد کم (زیر 10 پی پی ام) را اجباری کردند، بسیاری از کشورهای خاورمیانه هنوز از سوخت های با گوگرد بالا (تا 50 یا حتی 500 پی پی ام) استفاده می کنند. این موضوع تاثیر مستقیمی بر عملکرد خودروها، مصرف سوخت، آلودگی هوا و هزینه های نگهداری دارد. اما داده های جدید سال 2025 نشان می دهد که نقشه کیفیت سوخت در خاورمیانه در حال تغییر است.
بنزین در خاورمیانه در سال 2025; گامی بلند به سوی استانداردهای جهانی
بر اساس گزارش Stratas Advisors منتشر شده در آوریل سال جاری، بسیاری از پالایشگاه های خاورمیانه از جمله عربستان سعودی، امارات و قطر فرآیند پالایش خود را به گونه ای تنظیم کرده اند که سطح گوگرد بنزین عرضه شده به حدود 10ppm کاهش یافته است.
به گفته همین منبع، بنزین عربستان اکنون برای خودروهای سبک (LDV) با سطح گوگرد 10 ppm تولید می شود که همان میزان مورد نیاز استاندارد اروپایی یورو 5 است. در عین حال گزارش های دیگری نیز منتشر شده است که تایید می کند مشخصات بنزین صادراتی خلیج فارس در سال جاری به استاندارد «یورو 5» ارتقا یافته است. این بدان معناست که هر لیتر بنزین با گوگرد بسیار کمتر و عدد اکتان بالاتر تولید و عرضه می شود. بنزینی که بیشتر برای خودروهای مدرن و هیبریدی مناسب است.
از دیدگاه مهندسی خودرو، گوگرد موجود در بنزین، دشمن خاموش سیستم های کنترل آلایندگی است. گوگرد زیاد باعث رسوب در کاتالیزورها و حسگرهای اکسیژن می شود
تاثیر فنی کیفیت بنزین در خودروها
از دیدگاه مهندسی خودرو، گوگرد موجود در بنزین، دشمن خاموش سیستم های کنترل آلایندگی است. گوگرد بالا باعث ایجاد رسوب در کاتالیزورها و حسگرهای اکسیژن می شود و در نتیجه باعث کاهش عملکرد موتور و افزایش مصرف سوخت می شود.
در مقابل، بنزین با سولفور کم و عدد اکتان بالا دارای چهار مزیت مهم برای حمل و نقل است. اول، افزایش راندمان احتراق. موتورهای مدرن با تزریق مستقیم سوخت و نسبت تراکم بالا، بازده حرارتی بهتری با بنزین اکتان بالا دارند. دوم، کاهش استهلاک موتور. سوخت تمیزتر باعث کاهش تجمع کربن در سوپاپ ها و محفظه احتراق می شود. سوم، عمر طولانی تر سیستم اگزوز و کاتالیزور. در خودروهای جدید، کاتالیست سه طرفه (TWC) نقش کلیدی در حذف آلاینده ها دارد. گوگرد زیاد این عملکرد را مختل می کند. چهارم، کاهش مصرف سوخت. مطالعات آژانس بین المللی انرژی در سال جاری نشان می دهد که استفاده از بنزین استاندارد یورو 5 می تواند مصرف سوخت را به طور متوسط 2 تا 3 درصد کاهش دهد.
اگر کیفیت بنزین به استانداردهای جهانی برسد، خودروسازان داخلی می توانند از همان فناوری هایی که در بازارهای اروپا و شرق آسیا استفاده می شود، استفاده کنند.
پیامدهای اقتصادی و صنعتی
کیفیت سوخت نه تنها یک موضوع فنی است، بلکه تأثیر مستقیمی بر اقتصاد انرژی و صنعت خودرو دارد. در کشورهایی که سوخت با کیفیت پایین عرضه می‌شود، خودروسازان مجبورند فناوری موتور را ساده‌تر طراحی کنند تا با سوخت با کیفیت پایین سازگار شوند. این امر باعث می شود که احتمال استفاده از فناوری های مدرن مانند تزریق مستقیم (GDI)، توربوشارژرهای کم مصرف یا موتورهای هیبریدی متوسط (MHEV) کمتر شود.
اما اگر کیفیت بنزین به استانداردهای جهانی برسد، خودروسازان داخلی می توانند از همان فناوری هایی که در بازارهای اروپا و شرق آسیا استفاده می شود، بهره مند شوند. این تغییر نه تنها باعث افزایش کارایی و عمر خودروها می شود، بلکه باعث کاهش آلایندگی، صرفه جویی ارزی و گسترش صادرات خودرو در منطقه می شود.
نابرابری در کیفیت سوخت در بین کشورهای منطقه
با وجود پیشرفت کیفیت سوخت در عربستان سعودی و امارات، کیفیت سوخت هنوز با استانداردهای جهانی در برخی از کشورهای خاورمیانه فاصله دارد. بر اساس آمارهای امسال در کشور میزان گوگرد موجود در بنزین شهری همچنان بالاتر از استانداردهای جهانی است، البته پالایشگاه های جدیدی مانند ستاره خلیج فارس به سمت تولید بنزین یورو 5 حرکت می کنند. در عراق و لبنان همچنان بنزین با گوگرد بالا در شبکه توزیع دیده می شود که اثرات منفی بر خودروهای مدرن وارداتی (به ویژه نمونه های اروپایی و ژاپنی) دارد.
آینده خودروهای هیبریدی و بنزین پاک
حرکت جهانی به سمت سوخت های پاک تر، نه تنها پاسخی به الزامات زیست محیطی است، بلکه بستری برای توسعه فناوری های جدید خودرو است. خودروهای هیبریدی و پلاگین هیبریدی که در بازار خاورمیانه در حال افزایش هستند، برای عملکرد مطلوب به بنزین با ترکیب شیمیایی دقیق و گوگرد کم نیاز دارند.
در غیر این صورت سنسورها و کاتالیزورهای اکسیژن به سرعت فرسوده می شوند و خودرو از حالت کم مصرف خارج می شود.
بر اساس داده های آزمایشگاهی منتشر شده در گزارش های فنی سال 2025، هر 50 واحد افزایش سطح گوگرد بنزین می تواند عمر مفید روغن موتور را 15 درصد کاهش دهد.
تاثیر کیفیت بنزین بر خرابی موتور و کاهش کیفیت روغن موتور
یکی از مشکلات پنهان بازار خودروهای خاورمیانه به ویژه خودروهای وارداتی از اروپا و شرق آسیا، عدم تطابق فناوری جدید موتور با کیفیت بنزین موجود در برخی از کشورهای منطقه است. موتورهای مدرن امروزی، به‌ویژه مدل‌های توربوشارژ، تزریق مستقیم (GDI) و هیبریدی، با سوخت اکتان بالا و گوگرد بسیار کم طراحی شده‌اند. زمانی که این موتورها از بنزین با کیفیت پایین تری استفاده می کنند، ترکیب سوخت و احتراق به درستی انجام نمی شود و چندین پیامد مهم فنی و اقتصادی به دنبال دارد.
اولین پیامد پدیده کوبیدن یا برخورد زود هنگام در احتراق است. عدد اکتان کم بنزین باعث می شود مخلوط سوخت و هوا زودتر از زمان طراحی شده در موتور منفجر شود. در موتورهای توربوشارژ اروپایی مانند رنو، پژو یا بی ام و و حتی برندهای آسیایی مانند تویوتا و هیوندای این مشکل باعث افزایش دمای احتراق، آسیب به پیستون، سوپاپ و حتی سرسیلندر می شود.
اما اثر دوم و کمتر شناخته شده کاهش عمر روغن موتور است. بنزین با گوگرد بالا در فرآیند احتراق، ترکیبات گوگردی و اسیدی تولید می کند که وارد محفظه کارتل شده و باعث می شود روغن سریعتر اکسید شود. در نتیجه خاصیت روانکاری و خنک کنندگی روغن افت می کند و موتور در معرض سایش زودرس قرار می گیرد. بر اساس داده های آزمایشگاهی منتشر شده در گزارش های فنی سال 2025، هر 50 واحد افزایش سطح گوگرد بنزین می تواند عمر مفید روغن موتور را 15 درصد کاهش دهد.
در بسیاری از خودروهای اروپایی که برای استاندارد سوخت یورو 5 یا یورو 6 طراحی شده اند، استفاده مداوم از بنزین با گوگرد بالا منجر به خرابی زودرس مبدل کاتالیزوری، گرفتگی انژکتورها و تیره شدن زودهنگام روغن می شود. این موضوع یکی از دلایل اصلی گرانی تعمیرات و گلایه صاحبان خودروهای وارداتی در بازارهای خاورمیانه است.
به عبارت ساده، کیفیت بنزین تنها بر احتراق تأثیر نمی گذارد. بلکه کل چرخه روغن کاری موتور را از طریق تولید ترکیبات خورنده مختل می کند. بنابراین، بدون بهبود کیفیت سوخت، حتی بهترین برندهای اروپایی و آسیایی کمتر از عمر طراحی شده خود در اقلیم خاورمیانه دوام خواهند آورد.
مسیر آینده؛ ضرورت یک سیاست یکپارچه
تحلیل کارشناسان صنعت خودرو در سال 2025 نشان می دهد که بهبود کیفیت سوخت در خاورمیانه نه تنها یک پروژه زیست محیطی بلکه یک سرمایه گذاری استراتژیک در صنعت خودرو است. هر واحد بهبود کیفیت سوخت می تواند میلیون ها دلار در هزینه های تعمیر، سوخت و واردات قطعات یدکی صرفه جویی کند.