عودلاجان که بافت تاریخی زنده تهران و یکی از قدیمی‌ترین محله‌های پایتخت است، در سال‌های گذشته با موج سرمایه‌گذاری و پروژه‌های جدید مواجه شد. در این میان پروژه «مرکز مروی» به دلیل ارتفاع غیر متعارف و مجاورت مستقیم با کاخ گلستان از همان ابتدا مورد انتقاد کارشناسان قرار گرفت. تصاویر اولیه پروژه نشان می داد که حجم این بنا می تواند بر چشم انداز بصری ضلع شمالی مجموعه جهانی کاخ گلستان تاثیر بگذارد. موضوعی که حساسیت های داخلی و بین المللی را برانگیخت، زیرا هرگونه نقض حریم خصوصی آثار ثبت جهانی بر روند ارزیابی یونسکو تأثیر می گذارد.
این اعتراضات در سطح کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی آغاز شد. آنها هشدار دادند که این نوع ساخت و ساز می تواند قوانین مصوب حریم خصوصی کاخ را نقض کند. با افزایش اخطارها، وزارت میراث فرهنگی از شهرداری تهران خواست تا وضعیت پروژه را بررسی و در صورت تخلف اقدامات لازم را انجام دهد.
دستور توقف فوری
همین هفته گذشته بود که در پی گزارش های میدانی و تشدید تنش ها پیرامون حفاظت از حریم درجه یک کاخ گلستان، سیدرضا صالحی امیری وزیر میراث فرهنگی به همراه معاون میراث فرهنگی و مدیران کل معاونت میراث فرهنگی، کارشناسان حریم خصوصی و نمایندگان شهرداری تهران پس از بررسی هر گونه دستور اجرایی از این مرکز بازدید کردند. فعالیت های پروژه تا تعیین تکلیف نهایی و حفظ حریم تاریخی مجموعه جهانی به طور کامل متوقف می شود.
این تصمیم عملاً راه را برای توقف فوری پروژه هموار کرد. اداره کل میراث فرهنگی استان تهران به نمایندگی از وزارت میراث فرهنگی از شهرداری تهران خواست تا رسما مهلتی برای پلمپ کارگاه و جلوگیری از هرگونه فعالیت عمرانی بیشتر پروژه مروی مروی صادر کند و در نهایت پس از گذشت دو روز از سفر وزیر، نامه ای از شهرداری تهران به مالکان و مدیران مرکز مروی ارسال شد.
در نیمه شب با ورود واحد امنیتی مهر و موم کنید
حوالی بامداد پنجشنبه گذشته، بنا به اعلام علی طلوعی، مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران، یگان حفاظت میراث فرهنگی استان تهران به همراه مسئولان میراث فرهنگی استان تهران در محل حاضر شدند و پس از طی مراحل قانونی و استناد به دستور شهرداری تهران، کارگاه مروی مرکز پلمپ شد و تا عصر دیروز پروسه تخریب پروژه مالک در میدان مروی ایجاد شد. ادامه داد.
طلوعی گفت: این اقدام طبق مهلت تعیین شده از سوی شهرداری و درخواست این وزارتخانه انجام شد.
وی توضیح داد که یکی از مشکلات اصلی، سازه‌ها و دیوارهای اضافی است که نمای میدان را مخدوش کرده است. عناصری که به بافت تاریخی فشار وارد کرد و اعتراض شهروندان منطقه را برانگیخت.
طلوعی همچنین درباره تصاویری که چند روز پیش در فضای مجازی منتشر شد و برخی آن را نشانه ادامه فعالیت کارگاه دانستند، توضیح داد و گفت: آن فعالیت ها فقط برای انتقال سوله ها از خارج محوطه کارگاه به داخل بوده تا امکان آب بندی فراهم شود.
مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران اعلام کرد: اجرای پروژه متوقف شده و تنها اقدامی که روز جمعه در محل مشاهده شد، برداشتن دیوار کاذب و عناصر مزاحم منظر بود.
سرنوشت نهایی «مرکز مروی» اکنون در گرو تصمیمی است که می توان آن را به عنوان یکی از مهمترین پرونده های حفاظت از بافت تاریخی تهران به ثبت رساند. از یک سو مالک پروژه مدعی دریافت مجوزهای لازم است و از سوی دیگر حریم درجه یک کاخ گلستان بر اساس تعهدات بین المللی ایران، حساس ترین لایه حفاظتی را تشکیل می دهد و هیچ گونه بلندمرتبه سازی در آن قابل قبول نیست.
ورود وزارت راه به ماجرای مرکز مروی
همزمان با دستور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مبنی بر توقف پروژه مرکز مراوی که موجب نقض حریم درجه یک کاخ گلستان شده است، معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی و دبیر شورای عالی شهرسازی تهران به کمیسیون ماده 5 شهرسازی و معماری کشور از شهرداری تهران و شورای عالی شهرسازی و معماری ارجاع دادند. برخورد با تخلفات احتمالی
در این نامه که به امضای غلامرضا کاظمیان دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری رسیده است، از معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران خواستار تسریع در رسیدگی به پرونده مرکز مروی و رسیدگی و اصلاح موارد تخلف در بافت تاریخی و ثبت ملی عودلاجان شده است.
معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی در این نامه خطاب به آبادیان معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران آمده است: با توجه به اقدامات اجرایی انجام شده در سایت میراث جهانی کاخ گلستان (کاوش و ساخت پروژه های تجاری در ضلع شمال شرقی جلگه جلالخان با عنایت به عنایت به جنگ عامرا و شمس) مقررات محوطه ثبت شده و خطر فرونشست با توجه به لزوم حفظ اصالت و یکپارچگی عملکردی و منظری کاخ گلستان و بافت تاریخی محله عودلاجان باید با هماهنگی کامل وزارت میراث فرهنگی در خصوص بررسی فنی و حقوقی اقدام و نتایج پروژه به تفکیک کمیسیون ماده پنج‌گانه، در اسرع وقت منعکس شود. قوانین حریم خصوصی کاخ).
دیدار سرنوشت ساز؛ تصمیم نهایی در راه است
به گفته مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران، امروز (شنبه) جلسه مشترکی با نمایندگان شهرداری تهران برای تعیین تکلیف نهایی پروژه مرکز مروی برگزار می شود و در این جلسه وضعیت حقوقی و فنی پروژه، میزان مغایرت آن با مقررات حریم خصوصی و امکان اصلاح یا توقف کامل آن بررسی می شود. تصمیم نهایی در خصوص مرکز مروی روز دوشنبه اعلام می شود.
پرونده مروی مرکز فقط یک پروژه ساختمانی نیست. این نمونه ای از چالش دیرینه بین توسعه شهری و نیاز به حفاظت از میراث تاریخی است. پرونده مرکز مروی بار دیگر نشان داد که بدون نظارت دقیق بر روند صدور مجوزها، هماهنگی دستگاه ها و رعایت استانداردهای جهانی، می توان سازه های تاریخی ارزشمند کشور را نه تنها در تهران بلکه در سایر شهرهای تاریخی کشور مورد تهدید قرار داد.
اکنون پس از پلمپ کارگاه مروی مرکز و برچیده شدن ملحقات آن در فضای بصری کاخ گلستان تهران، همه نگاه ها به نتیجه جلسه امروز شهرداری و میراث فرهنگی دوخته شده است. نشستی که می تواند تکلیف یکی از مهم ترین گره های میراث در سال های اخیر را روشن کند.