فریبا نادری؛ از نوکیسگی تا بچه‌ بالا بودن؟

بچه زعفرانی ونک ته شهر را ته شهر می داند و نگران است که این حرف ها را بزنند چون شوهرش پول درآورده است…» این جملات خلاصه تمام آن چیزی است که فریبا نادری در مصاحبه اخیرش با لحنی کنایه آمیز گفت و همین باعث شده نام او در شبکه های اجتماعی داغ شود. نوعی مطرح کردن نام که البته اصلاً به نفع او نیست.

قضیه چیه؟

مشکلات و تنگناهای اقتصادی و تجربه عینی شکاف طبقاتی باعث شده است که کوچکترین نشانه لاف زدن حتی با لحنی شبیه به شوخی با واکنش منفی جمعی مواجه شود. در این مورد نکته مهم سرعت و شدت واکنش ها بود.

در دورانی که شبکه های اجتماعی در عرض چند ساعت هر اظهارنظری را به موضوعی پرمخاطب تبدیل می کنند، قسمت کوتاهی از گفتگوی فریبا نادری کافی بود تا نام او به ترند روز تبدیل شود؛ روندی که البته اصلاً به نفع او نیست و به نوعی باعث شهرت منفی برای او شد.

فریبا نادری که به تازگی سیمرغ جشنواره فیلم فجر را دریافت کرده بود در راه دیده شدن دوباره بود، حالا با موجی از انتقادات و واکنش های منفی مواجه شده است. واکنش هایی که به دلیل لحن بیان او با کنایه و حتی عصبانیت همراه است. موضوعی که نشان می دهد چهره های شناخته شده نباید نسبت به بار اجتماعی کلام خود بی تفاوت باشند.

از «نوکیسگی» تا بچه بالا!

از این منظر، جمله فریبا نادری بیش از یک بیان شخصی، بازنمایی ذهنیتی است که در زبان عامیانه از آن با عنوان «نوکیسگی» یاد می شود; ذهنیتی که میل به تمایز و نشان دادن فاصله طبقاتی را پشت یک شوخی پنهان می کند.

در ادامه گفتگو نادری ناخودآگاه به این تصور دامن می زند. آنجا که می گوید: الان که این حرف ها را می زنم باز هم می گویند شوهر پولدار شده و از این حرف ها می زند. سپس برای زینت بخشیدن به سخنانش به ذکر سابقه خانوادگی می پردازد و می گوید مادربزرگش در محله مولوی تهران زندگی می کرده است اما در پایان گفتگو در پاسخ به شوخی مجری با خنده می گوید: اگر در خانه زعفرانیه نمانم به خانه پدرم در ونک می روم! جمله ای که عملا جملات قبلی را دوباره تثبیت می کند و به مخاطب هشدار می دهد که با بچه بالا سر و کار دارد!

در جامعه ای که شکاف اقتصادی و فرهنگی بین «بالا شهر» و «مرکز شهر» هر روز بیشتر می شود، هر حرفی درباره این مرزها حساس است. واکنش ها به این رویداد نشان داد که افکار عمومی نسبت به این نوع مرزبندی ها بی تفاوت نیست و حتی ممکن است به سرعت به بحث و انتقاد جمعی برسد. نمونه آن واکنش کاربرانی بود که علاوه بر انتقاد از لحن و معنای سخنان نادی، زندگی شخصی، گذشته و ازدواج قبلی او را در کانون انتقادات خود قرار دادند.

این واقعه نشان می دهد که وقتی یک سخنرانی رجز خوانی و فاصله طبقاتی را نشان می دهد، افکار عمومی نه تنها به جمله، بلکه به همه مسائل مربوط به آن شخص واکنش نشان می دهند. واکنشی که حتی گاهی با قضاوت همراه است.

صداقت همیشه راه حل نیست!

با این حال، داستان به اینجا ختم نمی شود. نادری در بخشی دیگر از این گفت و گو با بیان خاطرات مختلف خود را فردی «عصبی، لجباز، مغرور و فحاش» معرفی کرد. اگرچه برخی از کاربران این قسمت از صحبت های او را نشانه صداقت می دانستند، اما در عرصه رسانه، هر صراحت شخصی لزوما ارزش حرفه ای به همراه ندارد.

برنامه ای پرمخاطب که عموم آن هم نسل Z را تشکیل می دهد، ظرفیت بازتاب گسترده هر گفته ای را دارد و وقتی یک فرد مشهور جلوی دوربین می رود، بخشی از تصویر عمومی او در ذهن جامعه شکل می گیرد. در چنین فضایی، بیان چنین ویژگی هایی را می توان برای برخی از مخاطبان نشانه رفتاری مثال زدنی دانست، حتی اگر قصد گوینده تنها صداقت بوده باشد.

درسی برای افراد مشهور

آنچه مشخص است نادری در این مصاحبه نشان داد که به حد و مرز گفتار در رسانه ها توجه چندانی ندارد. سخنان او حتی اگر به قصد صراحت یا صداقت بیان شود، می تواند بازتاب گسترده ای در فضای عمومی داشته باشد و برداشت های متفاوتی ایجاد کند.

در واقع این گفتگو می تواند کلاس درس سایر افراد سرشناس باشد تا با دیدن آن متوجه گستردگی رسانه های جمعی و اینکه هر حرفی فراتر از تصور در افکار عمومی منعکس شود و همچنین یاد بگیرند که چه بگویند، کجا و چگونه بگویند.