بحث حذف ارز ترجیحی 28 هزار و 500 تومانی بار دیگر به کانون افکار عمومی بازگشته است; این بار نه تنها به عنوان یک سیاست اقتصادی، بلکه به عنوان یک تصمیم با پیامدهای مستقیم برای جیب مردم. محمدجواد آذری جهرمی چندی پیش اعلام کرد که در صورت حذف این ارز و واریز یارانه آن به مصرف کننده، سهم سالانه هر ایرانی حدود 9 میلیون تومان خواهد بود; رقمی که در صورت تحقق می تواند یکی از بزرگترین واگذاری های یارانه ای در اقتصاد ایران باشد.
در این گزارش مفهوم 9 میلیون یارانهمکانیسم حذف ارز ترجیحی، اثرات آن بر تورم، عدالت توزیعی و قدرت خرید خانوارها و سناریوهای آتی را بررسی می کنیم.
یارانه 9 میلیونی چقدر است و از کجا آمده است؟
مدت 9 میلیون یارانه اشاره به برآوردی است که محمدجواد آذری جهرمی ارائه کرده است. وی معتقد است: اگر دولت ارز ترجیحی 28 هزار و 500 تومانی کالاهای اساسی را حذف کند و مابه التفاوت آن را مستقیم به مردم بدهد، به طور متوسط سالانه 9 میلیون تومان به هر ایرانی تعلق می گیرد.
این رقم حاصل تقسیم کل یارانه پنهان ارز ترجیحی بین جمعیت کشور است. در حال حاضر بخش زیادی از این یارانه توسط واسطه ها، رانت خواران و شبکه های غیرشفاف در مسیر واردات و توزیع جذب می شود و به طور کامل به دست مصرف کننده نهایی نمی رسد.
یارانه 9 میلیونی و منطق حذف ارز ترجیحی
هدف از حذف ارز ترجیحی این است که:
-
رانت ناشی از مابه التفاوت نرخ ارز رسمی و آزاد باید حذف شود.
-
منابع یارانه مستقیماً به دست مصرف کننده می رسد.
-
سیستم توزیع را شفاف تر کنیم.
در مدل فعلی، دولت ارز ارزانتری در اختیار واردکنندگان قرار میدهد تا کالاها با قیمت پایینتری وارد شوند. اما تجربه نشان داده است که این یارانه همیشه به قیمت مصرف کننده منتقل نمی شود.
9 میلیون یارانه در واقع تلاشی برای تبدیل یارانه پنهان به یارانه آشکار و نقدی است.
یارانه 9 میلیونی چه تاثیری بر سبد خانوار دارد؟
اگر هر نفر سالانه 9 میلیون تومان دریافت کند، برای یک خانواده چهار نفره این رقم به حدود 36 میلیون تومان در سال می رسد; یعنی ماهی 3 میلیون تومان.
این مقدار می تواند:
-
بخشی از افزایش قیمت کالاهای اساسی را جبران کند.
-
قدرت انتخاب خانوار را افزایش دهید.
-
فشار روانی ناشی از گرانی را کاهش دهید.
اما نکته مهم این است که در صورت افزایش شدید قیمت کالاها همزمان با پرداخت یارانه نقدی، ممکن است اثر خالص این سیاست برای برخی خانوارها صفر یا حتی منفی باشد.
یارانه 9 میلیونی و تورم; ریسک یا فرصت؟
یکی از نگرانی های اصلی در مورد 9 میلیون یارانه اثر تورمی آن پرداخت های نقدی می تواند تقاضا را افزایش دهد و در صورت عدم عرضه کافی منجر به افزایش قیمت ها شود.
از طرف دیگر، حذف ارز مورد علاقه شما می تواند شوک قیمتی ایجاد کند، به خصوص در کالاهایی مانند:
-
نان و غلات
-
گوشت و مرغ
-
محصولات لبنی
-
روغن و برنج
بنابراین، موفقیت طرح یارانه 9 میلیونی بستگی به این دارد که چگونه دولت به طور همزمان:
-
قیمت ها را مدیریت کنید
-
پرداخت های هدفمند
-
و از شوک تورمی جلوگیری کند
9 میلیون یارانه و عدالت توزیعی
یکی از مزایای بالقوه 9 میلیون یارانه به طور مساوی بین همه شهروندان توزیع می شود و ظاهراً منصفانه تر از یارانه پنهان است و سهم بیشتری به مصرف کنندگان پرمصرف و دهک های بالاتر تعلق می گیرد.
اما منتقدان می گویند پرداخت یکسان به همه، صرف نظر از سطح درآمد، باعث هدر رفتن منابع می شود و یارانه ها باید به دهک های پایین هدف گذاری شود.
یارانه ۹ میلیون نسبت به یارانه فعلی
در حال حاضر یارانه نقدی ماهانه برای هر نفر حدود 300 تا 400 هزار تومان است که سالانه به حدود 3.6 تا 4.8 میلیون تومان می رسد.
9 میلیون یارانه یعنی تقریباً دو برابر یارانه فعلی. اما در عین حال، حذف ارز ترجیحی می تواند قیمت ها را به سطح بالاتری برساند، بنابراین یک مقایسه عددی ساده کافی نیست.
یارانه 9 میلیونی و سیاست های مشابه در دنیا
در برخی کشورها به جای پرداخت یارانه به تولیدکننده یا واردکننده، یارانه مستقیماً به مصرف کننده تعلق می گیرد. این مدل معمولا:
-
شفاف تر است
-
فساد کمتر است
-
اما برای شناسایی خانوارها نیازمند زیرساخت اطلاعاتی قوی است
یارانه 9 میلیونی؛ سناریوهای احتمالی اجرای پروژه
سناریوی خوش بینانه
یارانه ها به موقع پرداخت می شود، قیمت ها کنترل می شود و خانوارها قدرت خرید خود را حفظ می کنند.
سناریوی میانی
یارانه پرداخت می شود، اما قیمت ها سریعتر افزایش می یابد و اثر واقعی یارانه محدود است.
سناریوی بدبینانه
پرداخت یارانه ها با تاخیر یا ناقص انجام می شود و شوک های قیمتی بدون جبران اتفاق می افتد.
خلاصه
9 میلیون یارانه پیشنهادی است که در صورت حذف ارز ترجیحی می تواند سالانه حدود 9 میلیون تومان برای هر ایرانی به ارمغان بیاورد. این سیاست می تواند منصفانه و شفاف باشد، اما بدون مدیریت دقیق، خطر تورم و کاهش قدرت خرید را نیز به همراه دارد. موفقیت آن به برنامه ریزی دقیق، زمان بندی مناسب و اعتماد عمومی بستگی دارد.
در صورت اجرایی شدن حذف ارز ترجیحی، تغییرات قیمت کالاهای اساسی و میزان واقعی یارانه دریافتی را بررسی کنید و برای مدیریت هزینه های خانوار برنامه ریزی کنید. برای پیگیری اخبار رسمی، گزارش های خبرگرافی را دنبال کنید.
منبع
اقتصاد آنلاین انتخاب کانال تلگرام محمدجواد آذری جهرمی.