در سال 1402 پس از روی کار آمدن امارت اسلامی در افغانستان، حضور ناشران کشور با «اما» و «اگر» همراه شد و برای حضور در نمایشگاه کتاب تهران با ممیزی های زیادی از سوی طالبان مواجه شدند و برخی از ناشران اجازه حضور پیدا نکردند. در نمایشگاه کتاب امسال هیچ ناشر از افغانستان حضور نداشت.
فهرست منتشر شده از کتاب های ممنوعه شامل 400 عنوان و موضوعی مانند حکمرانی مدرن، آزادی های سیاسی و کثرت گرایی مذهبی و همچنین کتاب هایی است که موضوعاتی مانند دموکراسی و حقوق شهروندی را در بر می گیرد. «شریعتی»، «مطهری»، حتی «آوینی» در فهرست کتاب های ممنوعه طالبان قرار دارند. هر کتابفروشی و کتابخانه ای که این کتاب ها را دارد باید جمع آوری کند و اگر این اتفاق نیفتد جریمه می شود.
البته در نگاه اول می توان فهمید که فقط کتاب های سیاسی و مذهبی ممنوع است، اما جالب است بدانید که ادبیات و شعر نیز در این فهرست گنجانده شده است، نام برخی از شاعران و نویسندگان افغانستانی که در سال 1397 کتاب منتشر کرده اند. ایران نیز در این لیست قابل مشاهده است. می خورد
محمدعلی که خود سابقه کتابفروشی در افغانستان را دارد و در حال حاضر در دانشگاه مشغول به تحصیل است، این مدل نگاه به کتاب را نتیجه روی کار آمدن طالبان می داند و می گوید: در ابتدای حضور طالبان، ما این مدل نگاه به کتاب را نتیجه گرفتیم. می دانستند که این اتفاقات می افتد، اما خودشان به این مدل رسیدند که ما کاری به کتابفروشی ها و کتابخانه ها نخواهیم داشت و همان قوانین قبلی اجرا می شود، اما حالا این ممنوعیت هر روز مدلش را تغییر می دهد اضافه می شوند.”
پس از اعلام این خبر، رسانه های مرتبط با افغانستان با انتشار گزارش های مختلفی نوشتند که طالبان دستور داده اند این کتاب ها فروخته نشود و از قفسه ها خارج شوند. کتابفروشی ها تعویض می شوند. در ماه می امسال 100 کتاب در فهرست ممنوعه طالبان قرار داشت و اعلام شد که کتابفروشان و کتابخانه ها باید قفسه های خود را از این کتاب ها خالی کنند. حالا پس از 6 ماه این فهرست به 400 عنوان رسیده است و باید دید تا پایان سال چه کتاب هایی به این فهرست اضافه می شود.
سال هاست که ایران و افغانستان به دلیل زبان مشترک در زمینه نشر با یکدیگر همکاری می کنند و کتاب های ایرانی در افغانستان وجود دارد.
به گفته فعالان کتاب و نشر که در افغانستان حضور دارند، این کشور تا سال 2000 تحت محدودیت های زیادی قرار داشت، از جمله اینکه طالبان تا سال 1995 بر کشور حکومت می کردند و قبل از آن مردم جنگ های داخلی را تجربه کرده بودند، بنابراین با توجه به ناآرامی های سیاسی و سانسور شدید طالبان، کتابفروش و ناشر به معنای واقعی وجود نداشتند. در آن زمان طالبان کتاب های به اصطلاح ممنوعه را بر اساس فهرست کتاب های تولیدی که از مراکز دولتی دریافت کرده بودند، سوزاندند. در آن شرایط توانایی توسعه صنعت چاپ و نشر وجود نداشت، از سوی دیگر ناشران خصوصی هرگز حاضر به سرمایه گذاری در این زمینه نشدند. پس از سال 2000، عواملی مانند آزادی بیان، پیوستن به قانون کپی رایت و سایر قوانین حمایت از مالکیت معنوی ناشران باعث شد تا ناشران به نیازهای جوانانی که وارد دانشگاه شده بودند در فضای آزاد پاسخ دهند و همچنین برای تفریح مطالعه کنند. در مجموع قبل از ورود مجدد طالبان با وجود همه مشکلات اقتصادی و ادامه ناآرامی های سیاسی، ناشران خصوصی در افغانستان فعالیت می کردند و وضعیت به تازگی تثبیت شده بود، اما وضعیت فعلی و مواجهه مجدد با طالبان باعث ایجاد مشکلاتی در این زمینه شده است. منطقه برای ضرب
ممنوعیت طلاب در عرصه کتاب و نشر به نمایشگاه کتاب تهران هم رسید. در سال 1402 پس از روی کار آمدن امارت اسلامی در افغانستان، حضور ناشران کشور با «اما» و «اگر» همراه شد و برای حضور در نمایشگاه کتاب تهران با ممیزی های زیادی از سوی طالبان مواجه شدند و برخی از ناشران اجازه حضور پیدا نکردند. در نمایشگاه کتاب امسال هیچ ناشر از افغانستان حضور نداشت.
برخلاف اعلام طالبان مبنی بر اینکه این کتاب ها کتاب های مذهبی یا سیاسی هستند، کتاب هایی در حوزه ادبیات نیز وجود دارد و حکومت طالبان در چند سال گذشته که در طالبان حضور داشته ممنوعیت های حوزه ادبیات را افزایش داده است. نظارت جدی بر این حوزه است. در گذشته کتاب های بسیاری از نویسندگان ایرانی در حوزه داستان و شعر به افغانستان می رسید و با استقبال زیادی مواجه می شد، اما در شرایط کنونی ورود کتاب های این حوزه با سخت گیری بیشتری انجام می شود.
یک ناشر افغان که سال هاست در کابل کتابفروشی دارد، معتقد است که شرایط فروش کتاب به گونه ای شده است که مجبور است کتابفروشی خود را ببندد، زیرا نمی تواند هزینه های آن را تامین کند.
او که میخواهد نامش فاش نشود، میگوید: فهرست جدید کتابها را ببینید، متوجه میشوید که شرایط چاپ کتاب چگونه است، شرایط انتشار کتاب در افغانستان به روزهای خوبی رسیده بود، اما باز هم با قوانین سختگیرانهای که حتی در زندان هم راهی برای ادامه نداریم، خیلی ها تصمیم گرفته اند کتابفروشی هایشان را ببندند، چون کتاب نمی فروشند و از طرفی هر روز باید درگیر جمع آوری کتاب هایی باشند که از ایران رسیده یا رسیده اند! کشورهای دیگر و دولت آنها را جمع آوری می کند.»
این روزها آتش سوزی بدون دود در افغانستان شروع شده که هیچکس متوجه آن نمی شود. اگر اوضاع به همین منوال پیش برود، دیگر اثری از داستان، شعر و حتی کتاب در این کشور باقی نمی ماند.