انتشار گزارش قاچاق شیر سنگی از قبور بختیاری ها در قبرستان های ایذه خوزستان به کشورهای حاشیه خلیج فارس با هدف تزیین بناها و ویلاهای شیوخ عرب با واکنش جعفر مهرکیان باستان شناس و متخصص الیمایی مواجه شد. .
جعفر مهرکیان، باستان شناس و متخصص الیما که مسئولیت مستندسازی شیرهای سنگی ایذه و خوزستان را بر عهده داشت و تحقیقات زیادی در این زمینه انجام داده است، سرقت و قاچاق شیر سنگی بختیاری را تایید کرد و اعلام کرد: شیرهای سنگی بختیاری از گورستان های ایذه. فقط به کشورهای حاشیه خلیج فارس نیست که فارس قاچاق می شود که برای تزئین منازل خانه های اعیانی تهران نیز استفاده می شود.
آغاز کسب و کار شیرهای سنگی گورستان بختیاری از دهه 80
مهرکیان بیان کرد: سابقه تجارت شیر سنگی در خوزستان به اوایل دهه 80 برمی گردد و بسیار افزایش یافته است.
وی با ابراز تاسف از اینکه نگهبانی برای حفاظت از شیرهای سنگی خوزستان وجود ندارد، افزود: هر شیر سنگی نشان دهنده وقایع تاریخی منطقه بختیاری است. مثلاً در دریاچه 3 سد کارون سه شیر سنگی را نجات دادیم که همگی پسوند «کاهد» دارند. کهدان فرد خاصی در بین بختیاری ها بود و بسیار متاسفم که برای اولین بار در ایران برنامه نجات سد را شروع کردیم که البته به شدت با عنوان نجات مخالفم، برای اولین بار و درست زمانی که این سد انجام نداده است. بیش از یک سال پر شده است. شیرهای سنگی این منطقه را با قایق حمل کردیم.
این باستان شناس گفت: واقعا از این اقدام متاسفم و ای کاش اجازه می دادم شیرهای سنگی آن منطقه زیر آب سد بروند تا حداقل آیندگان تعدادی از شیرهای سنگی بختیاری را زیر آب داشته باشند.
یک کارشناس دوره الیما که مدتی نیز مدیر پایگاه میراث فرهنگی آیاپیر ایذه بود با اشاره به قاچاق شیرهای سنگی در قبرستان های ایذه و انتقال آنها به شهرهای ایران و خارج از کشور، افزود: بنده سنگی را دیدم. شیر در خانه یکی از ثروتمندان شهر شیراز. در حالی که خاستگاه شیرهای سنگی در مناطق بختیاری بوده و محدود به ایذه نمی باشد. مرکز ساخت شیرهای سنگی بختیاری نیز سال ها در منطقه ای به نام «هفشگان» بود که صنعتگران ماهر ساخت این نماد همگی در این منطقه بودند.
تاریخچه نمادسازی شیر و ساخت شیرهای سنگی در ایران
این باستان شناس در خصوص ارزش های شیرهای سنگی بختیاری گفت: شیرهای سنگی قبرهای سنگی استثنایی بودند که فقط مخصوص بزرگان، شجاعان و نامداران بود و در منطقه بختیاری همه شیر سنگی ندارند.
وی افزود: قدیمی ترین سنگ شیری که می شناسم نه تنها در ایذه بلکه در سرزمین بختیاری است.
مهرکیان ادامه داد: نماد دلیرمردان آذربایجان و شمال غرب کشور بر خلاف بختیاری ها قوچ است و شیرهای سنگی تنها نماد بختیاری ها هستند.
این باستان شناس؛ وی شیر سنگی یافت شده در همدان را قدیمی ترین شیر سنگی یافت شده در ایران اعلام کرد و گفت: این نماد مربوط به دوره سلوکیان است و می دانیم که در تخت جمشید شیر یکی از عناصری است که به اشکال مختلف دیده می شود. گاهی به گاو حمله می کند که نمادی از تجدید سال است. یا در پایتخت های تخت جمشید استفاده می شود و در تصویری دیگر شاه هخامنشی در حال نبرد با شیر است.
مهرکیان ادامه داد: شیر یکی از حیواناتی است که در ایران می زیسته و یکی از نمادها و نشانه های دلاوری است. «اسدا خان شیر کش» از شاعران بزرگ بختیاری بود که این لقب را داشت. در جام های ساسانی نیز می توان دید که شاه سوار بر اسب در حال شکار شیر است که نشان از قدرت او دارد. اما قدیمی ترین شیر به شکل مجسمه همان شیر منسوب به دوره سلوکی در شهر همدان است.
این باستان شناس گفت: بعد از شیر سنگی همدان شیر سنگی قدیمی دیگری در ایران وجود داشت که در دزک چهارمحال و بختیاری نصب شد و پس از شناسایی به موزه «چالشتر» منتقل شد.
شیرهای سنگی گورستان ملی شاهسوار مشخص شده اند
مهرکیان با اشاره به اوج ساخت شیرهای سنگی از دوره صفویه به ویژه در اصفهان به وجود دو شیر سنگی در پل خواجو این شهر اشاره کرد و گفت: در مناطق بختیاری ایران هرجا قبرستان باشد. ، چندین شیر سنگی وجود دارد که معروف ترین آنها قبرستان است. یا گورستان «شاهسوار» که با عنوان «قبرستان شیر سنگی» در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
حتی تعدادی از شیرهای سنگی این قبرستان علامت گذاری شده بود و هر کدام از این شیرها توسط دکتر نوروزی که در آن زمان دانشجو بوده است، ثبت شده و برای آنها قبض تهیه شده است. از این رو قبرستان شیرهای سنگی شاهسوار ثبت ملی شده و تک تک شیرهای سنگی دزدی یا قاچاق را می توان ردیابی کرد.