در سال 1974، گروهی از کشاورزان در استان شانشی چین به طور تصادفی تکه هایی از خاک رس پیدا کردند که در نگاه اول چیز خاصی به نظر نمی رسید. اما این کشف ساده منجر به یکی از شگفت انگیزترین یافته های باستان شناسی قرن بیستم شد: ارتش سفالی چین.
پس از پایان کاوش ها حدود 8 هزار مجسمه انسان نما که هر کدام چهره و جزئیاتی منحصر به فرد داشتند از دل خاک بیرون آمدند. آثار شگفت انگیزی که بیش از 2200 سال پنهان بودند.
با این حال، این ارتش عظیم تنها بخش کوچکی از یک مجموعه بسیار بزرگتر و مرموزتر است: مقبره چین شی هوانگ، اولین امپراتور چین. ارتش سفالی در واقع بخشی از یک مقبره عظیم است که هرگز توسط باستان شناسان حفاری و بازدید نشده است.
این مجموعه که رسما «مقبره چین شی هوانگ» نامیده می شود، در منطقه لینتونگ شهر شیان واقع شده است و طبق منابع تاریخی ساخت آن حدود 38 سال به طول انجامیده و در سال 208 قبل از میلاد به پایان رسیده است.
مقبره لژیون سفالیندر چین شی هوانگ، امپراتور چین
گفته می شود این مقبره در زیر تپه ای به ارتفاع حدود 76 متر مدفون است و پلان آن از پایتخت سلسله چین، ژیان یانگ الهام گرفته شده است.
بر اساس گزارش یونسکو، کل این مجموعه مساحتی در حدود 56 کیلومتر مربع را پوشش می دهد.
سیما کیان مورخ مشهور چینی در نوشته های خود این مقبره را قصری زیرزمینی توصیف کرده است که «رودخانه های پر از جیوه» به صورت مکانیکی در آن جریان دارد.
به روایت وی حدود 700 هزار کارگر در ساخت این مجموعه مشارکت داشتند که برآوردهای امروزی این تعداد را کمتر و حدود 16 هزار نفر می داند. جالب است که سیما چیان از لشکر خاکی سخنی به میان نیاورد.
اگرچه بسیاری از این توصیفات افسانه ای به نظر می رسند، اما برخی یافته های علمی جدید تا حدودی آنها را تایید می کنند.
بررسی های ژئوفیزیکی نشان داده است که میزان جیوه در اطراف تپه مقبره 20 تا 50 برابر سطح نرمال است. نشانه ای که می تواند وجود رسوبات جیوه در داخل مقبره را تایید کند.
رادارهای نفوذی زمین نیز حفره ها و ساختارهای چند سطحی را نشان داده اند که نشان دهنده وجود فضاهای زیرزمینی وسیع است.
طرح کلی مقبره چین شی هوانگ بایرویلانگ/ویکیمدیا کامانز
اما سوال اصلی این است که چرا با وجود این شواهد، آرامگاه اصلی هنوز مورد کاوش قرار نگرفته است. پاسخ در ترکیبی از ملاحظات حفاظتی و سیاسی نهفته است.
بازکردن قبر به دلیل تغییرات دما و رطوبت، ورود اکسیژن و میکروبها میتواند صدمات جبرانناپذیری به اجسام داخل آن وارد کند. از تابوت و پارچه های ابریشمی گرفته تا نقاشی ها، مجسمه ها و اسناد احتمالی. تجربه ارتش تراکوتا نشان داد که رنگ های درخشان این مجسمه ها تنها چند دقیقه پس از تماس با هوا آسیب دیده است.
اداره میراث فرهنگی چین اصرار دارد که اگر نتواند از آثار باستانی محافظت کند، حفاری نخواهد کرد و در حال حاضر هیچ فناوری برای محافظت کامل از چنین فضای عظیمی وجود ندارد.
علاوه بر این، خطر نشت بخار جیوه نیز وجود دارد که می تواند سلامت انسان و محیط زیست را تهدید کند و به تجهیزات و تخصص پیچیده مهندسی و شیمی نیاز دارد.
تصویر ماهواره ای از مقبره گوگل مپ
از دیدگاه سیاسی، چین شی هوانگ یک شخصیت اساسی در روایت ملی چین به حساب می آید. آرامگاه او نماد دولتی است و هرگونه شکست یا اشتباه بزرگ در حفاری می تواند به یک بحران ملی تبدیل شود. بنابراین احتیاط و محافظه کاری در تصمیم گیری ها کاملاً مورد انتظار است.
با این حال، تحقیقات متوقف نشده است. دانشمندان سال هاست که این مجموعه را با روش هایی مانند استفاده از رادارهای نفوذی زمین و تصاویر ماهواره ای مورد مطالعه قرار داده اند.
شاید هرگز نفهمیم در دل این آرامگاه چه گنجینه ها و رازهایی نهفته است، اما اگر روزی زمان کاوش فرا برسد، امید است که دانش و فناوری بشری امکان حفاظت از آن را فراهم کند.