در ۵ سال اخیر هزار کتاب با موضوع سردار سلیمانی تولید شده ولی آن‌قدر ضعیف است که انگار چیزی نگفته‌ایم

روزنامه فرهیختگان نوشت: از ۲۲ دی ۱۳۹۷ تا امروز نزدیک به هزار عنوان کتاب درباره حاج قاسم سلیمانی از کتابچه های ۱۲ صفحه ای تا آثاری با بیش از ۷۸۰ صفحه نوشته شده است. اما این حجم از کتاب هایی که در راستای بیان ارادت چاپ و منتشر شد، چقدر مخاطب دارد و چه سطح کیفی ارائه می کند؟

بعد از جنگ که تولیدات فرهنگی و هنری دفاع مقدس بالا گرفت، ناگهان پدیده ای پرطرفدار به نام کتاب های سازمانی پیدا شد.

با بازگشت به زمان حال، همان قاعده بازی تغییر نکرده است، اگر وسط این 1000 کتاب را نگاه کنید، نام سازمان ها را در انتهای کتاب ها یا در صفحه معرفی می بینید که کدام یک بعد از از سوی دیگر، به همان هدفی که سازمان های دهه 60 و 70، کتاب هایی با موضوع حاج قاسم منتشر کردند. سلیمانی را تولید می کنند. کتاب هایی که با چند سخنرانی از شهید، چند سخنرانی از رهبر انقلاب و چند صفحه توضیحات روشن به مرحله چاپ می رسد. آثاری که به جز تعدادی از آثاری که حتی به انگشتان دو دست هم نمی رسند، آثار خوب در میان آنها نادر و کمیاب است. حقیقت این است که مخاطب آنقدر باهوش است که نمی تواند تفاوت بین اثر سازمانی و غیر سازمانی را تشخیص دهد.

برای درک بهتر واکنش مخاطبان به این 1000 کتاب، نگاهی به آمار نمایشگاه کتاب 1403 می اندازیم. نمایشگاهی که تمامی نشریاتی که مطالبی با موضوع حاج قاسم منتشر کرده اند در آن حضور داشتند. نتیجه به دست آمده از آمار شگفت آور است. تنها یک اثر از میان این هزاران کتاب در فهرست پرفروش ترین های نمایشگاه کتاب قرار دارد. شاید فکر کنید که طبیعتا این کتاب باید مربوط به یکی از سازمان های بزرگ یا نشریات مهم مثل مدرسه حاج قاسم باشد، اما نتیجه از این حرف ها تعجب برانگیزتر است.

مورد عجیب

پرفروش ترین کتاب با موضوع حاج قاسم سلیمانی در نمایشگاه کتاب 1403 مربوط به کتاب «می خواهم حاج قاسم باشم» نوشته علیرضا سبحانی نسب است. کتابی که در 36 صفحه نوشته شده و 53 خریدار 1576 نسخه از آن را خریداری می کنند. کتاب سبحانی نسب در دسته کتاب های رنگ آمیزی کودک قرار می گیرد و فروش 1500 نسخه ای آن به خودی خود یک شاهکار است. اما رقم 53 خریدار برای اثر پرفروش مربوط به حاج قاسم چیزی نزدیک به فاجعه است.

این در حالی است که انتشارات مکتب سلیمانی تاکنون 26 عنوان کتاب منتشر کرده و به نوعی در صدر تولید آثار با موضوع حاج قاسم قرار دارد. اینکه یک کتاب رنگ آمیزی از 1000 کتاب فراتر می رود به این معنی است که تاریخ در حال تکرار است. همانطور که کتاب های سازمانی در دهه 60 و 70 نتوانستند قدرت خود را نشان دهند، همان فرمول هنوز در دهه جدید معتبر است. برای درک عمق فاجعه کافی است نگاهی به انبارهای یکی از این نشریات سازمانی بیندازید. اگر آن کتاب ها چسبانده نشده باشد، الان بوی مهم ترین قسمت کتاب هایی با عنوان ایثار، شهادت، مکتب امام یا مطالعه زندگی فلان شهید است. کتاب هایی که حاصل فداکاری یک نویسنده خرده پا در خوش بینانه ترین حالت است.

اشتباه شما این است که فرمول بندی می کنید

اگر تشکل ها را کنار بگذاریم و تاثیراتی که در بازار کتاب داشته اند را فراموش کنیم، کتاب های مربوط به شهید سلیمانی وضعیت بهتری ندارند.

با نگاهی به جلد و مطالب کتاب های مربوط به حاج قاسم صورت بندی به خوبی نمایان است. اگر بخواهیم محتوا و جملات رایج این کتاب ها را با هم مقایسه کنیم، بیشتر این کتاب ها کپی از یکدیگر هستند. مثلاً در یکی از این کتاب ها 110 گزیده از سخنان شهید سلیمانی و در جای دیگر 40 شاخص مکتب شهید سلیمانی گردآوری شده است. این در حالی است که بخش مهم هر دو کتاب، مجموعه گفتار است. این پایان ماجرا نیست و چند نشریه دیگر با عناوین «سخنرانی سلیمان»، «120 خاطره»، «حاج قاسم 2» و… همچنان مشغول جمع آوری سخنان شهید سلیمانی هستند. سوال مهم در اینجا این است که برای کدام مخاطبان؟ اگر نویسندگان این آثار احساس وظیفه می کردند که برای شهید سلیمانی کاری انجام دهند، چرا همه وظایفشان در کتاب نوشته شده است، حتی با مضامین مشترک؟

کودکان و نوجوانانی که خوانده نمی شوند

این کلیشه ها زمانی که لباس های ساخته شده توسط کودکان و نوجوانان را می پوشند بیشتر نمایان می شود. تولیدات کودک و نوجوان با موضوع شهید سلیمانی بخش مهمی از کتاب هایی است که در سال های اخیر با این موضوع منتشر شده است. کتاب هایی که قرار بود در راستای تبیین جهاد برای کودکان منتشر شود اما مخاطبان زیادی پیدا نکرد. کتاب هایی که با بررسی چند تا از آنها می بینیم بعد از یک بار چاپ نایاب می شوند مانند کتاب های سازمانی دهه 60 و 70. کتاب هایی که سری اول چاپ خود را نمی فروشند، سریع به سری دوم و سوم می روند.

مسئله اصلی در کتاب های کودک و نوجوان بر اساس حاج قاسم، ناتوانی این آثار در ساده سازی مفاهیمی است که در حوزه مقاومت وجود دارد. مثلاً در یکی از کتاب هایی که در قالب طنز درباره حاج قاسم تولید شده، از جملات و کلماتی استفاده شده که حتی برای مخاطب بزرگسال هم نیاز به ترجمه دارد، چه برسد به مخاطب کودک.

صورت‌بندی تولیدات رسانه‌ای در سال‌های اخیر به قدری در جهت از بین رفتن معنا بوده که حتی اگر کتاب خوبی در حوزه مقاومت و شهید سلیمانی منتشر شود، مورد پسند بسیاری از مردم قرار نمی‌گیرد. در سال های اخیر بازار محصولات بی کیفیت بیش از آنکه بتواند شهید سلیمانی را به مردم معرفی کند، معنای ادبیات مقاومت را از بین می برد و نمی گذارد چهره سلیمانی به درستی در کتاب ها شکل بگیرد.