به گزارش فوریت، آخرالزمان دوره ای است که با ظهور نشانه های کوچک و بزرگ قبل از آخرالزمان همراه است. این نشانه ها اغلب در قالب تحولات اجتماعی، اخلاقی و طبیعی ظاهر می شوند. خشکسالی به عنوان یک بحران طبیعی که زندگی اقتصادی، اجتماعی و حتی انسانی را تهدید می کند، با مفاهیم عمیق تری در متون دینی اسلامی پیوند خورده است.
خشکسالی نشانه آخرالزمان در روایات
در روایات متعددی از معصومین علیهم السلام وقوع خشکسالی و قحطی در آخرالزمان ذکر شده است.
– حدیث اول:
پیامبر اکرم (ص) در حدیث معروفی که نشانه های روز قیامت را بیان می کند می فرماید:
او به شدت خسیس، ظالم، قاتل و بدبخت بود.
ترجمه:… و [از نشانه‌هاست] بخیل بودن (و زکات ندادن)، بخل و بخشش شدید [در راه گناه]ظلم و بی عدالتی، کشتار گسترده و قحطی و خشکسالی.
در این حدیث خشکسالی ((قحتا)) از نشانه هایی ذکر شده است که همگی از نشانه های نزدیک بودن روز قیامت است.
– حدیث دوم:
امام صادق علیه السلام در تفسیر آیه «فرطاقب یوم تا السماعی بیدوخانی مبین» (الدخان: 10) می فرماید: این قبل از قیام حق تعالی (ع) است; یکی از آنها اسهال شدید …
ترجمه:… این [رویداد] قبل از قیام قائم (عج) واقع می شود; که با خشکسالی شدید همراه خواهد بود.
این روایت به روشنی خشکسالی شدید را یکی از حوادث قبل از ظهور حضرت مهدی (عج) معرفی می کند که یکی از بزرگترین حوادث آخرالزمان است.
خشکسالی یکی از هشدارهای الهی در قرآن کریم است
قرآن کریم کاهش نعمت ها و نعمت های بهشتی از زمین را نتیجه اعمال و گناهان انسان می داند. روشن است که این گناهان در آخرالزمان بیشتر است و لذا کاهش بارندگی های جوی و بهشتی در آخرالزمان بیشتر است.
– بیت اول:
و خداوند شهرى را مثال زد كه امن و امان بود كه از هر جا روزى فراوانى به آن مىرسید، ولى به نعمتهاى خدا كفر ورزیدند. پس خداوند عذاب گرسنگی و ترس را به خاطر کارهایی که انجام می دادند به آنها چشانید. سوره نحل، آیه 112
ترجمه: و خدا [سرگذشت] شهری را مثال می زند که امن و آرام بود و رزق و روزی آن از همه جا فراوان بود، ولی نعمت های خدا و خدا را ناسپاسی کردند. [سزاى] کاری که آنها می کردند طعم گرسنگی بود [قحطی] و طعم ترس را به آنها بچشان.
این آیه به روشنی «لباس گرسنگی» (پوشاننده گرسنگی و قحطی) را ناشی از کفر به نعمت ها و گناهان افراد یک جامعه معرفی می کند.
– بیت دوم:
فساد در خشکی و دریا به خاطر آنچه دست مردم به دست آورده است ظاهر شده است تا بخشی از آنچه انجام داده اند بچشند تا بازگردند. سوره روم، آیه 41
ترجمه: به خاطر آنچه مردم فراهم کرده اند، فساد در خشکی و دریا آشکار شده است [سزاى] شاید به آنها طعم کاری را که انجام داده اند بدهید [به خدا] برگرد
اگرچه این آیه عمومیت دارد، اما مفسران «فساد فی الارض» را شامل خشکسالی، ویرانی مراتع و زراعت و برهم زدن تعادل طبیعی می دانند که مستقیماً ناشی از بد رفتاری انسان است. این آیه هدف از این بلاها را «ذکر» و «رجعت به سوی خدا» می داند.
– بیت سوم:
و اگر مردم شهرها ایمان می آوردند و می ترسیدند، برکاتی از آسمان و زمین به آنها می دادیم، اما تکذیب کردند، پس آنها را به آنچه بودند گرفتیم. کسب درآمد می کنند. سوره اعراف، آیه 96.
ترجمه: و اگر مردم شهرها و شهرها ایمان می آوردند و تقوا پیشه می کردند، قطعاً برکات آسمان و زمین را بر آنان می گشاییم. اما [آیات ما] تکذیب شد؛ در نتیجه ما آنها را بر اساس آنچه انجام می دادند مجازات کردیم.
این آیه رابطه مستقیم ایمان و تقوا را با نزول نعمت های آسمانی (باران) و زمینی (رویش گیاهان) بیان می کند و نقطه مقابل آن را یعنی خشکسالی و کمبود نعمت را ناشی از انکار و گناه می داند.
خشکسالی در آستانه ظهور حضرت قائم (عج)
در روایات مربوط به دوران قبل از ظهور، بر وقوع خشکسالی های طولانی و قحطی شدید تأکید شده است. این حوادث علاوه بر نشانه بودن، نقش «بحران» را نیز ایفا می کند تا جامعه بشری برای پذیرش حکومت جهانی خداوند آمادگی بیشتری پیدا کند. گاهی اوقات این قحطی ها را عمومی و جهانی توصیف می کنند.
در واقع از دیدگاه برخی روایات اسلامی، خشکسالی نه تنها یک پدیده اقلیمی و طبیعی است، بلکه دارای ابعاد معنوی و کلامی است. آیات قرآن و روایات پیامبر(ص) آن را چنین معرفی می کند:
۱. نشانه آخرالزمانی: در کنار سایر مفاسد اخلاقی و اجتماعی.
۲. مجازات قصاص یا تنبیهی: در پاسخ به گناهان جمعی بشر به ویژه کفر و ظلم.
۳. یک تماس برگشتی: هدف نهایی این بلاها، بیداری مردم و بازگشت آنها به فطرت توحیدی و زندگی مبتنی بر تقوا است.
بنابراین، مقابله اسلامی با پدیده خشکسالی، مقابله ای دو سویه است: از یک سو دعوت به تفکر، استغفار و اصلاح رفتارهای فردی و اجتماعی و از سوی دیگر، تشویق تدبیر و عقلانیت در مدیریت منابع (مانند دستور «صرفه جویی» مصرف آب در روایات) برای عبور از این بحران. در عصر معاصر، این دیدگاه می تواند هشداری جدی برای بشر باشد که بحران های زیست محیطی مانند خشکسالی ریشه در بحران روحی و اخلاقی او دارد.