تئاتر را تجاری کرده‌اند/ دولت دو دستی اموال خود را به یک تاجر می‌دهد که بر روی سن تجارت کند/ به جای هنرمند، کارمند با وزیر حرف می‌زند!

به بهانه اجرای نمایش دایره گچی قفقازی در سالن اصلی تئاتر شهر به سراغ هنرمندی رفتیم که بازیگری و فعالیت هنری را از کودکی آغاز کرده و امروزه به عنوان فیلمساز، کارگردان و معلم تئاتر شناخته می شود و هنرجویان زیادی به آن افتخار می کنند. پیش او بودن

دایره گچی قفقازی اثری از برتولت برشت است که به عنوان یکی از مشهورترین متون جهان شناخته می شود. این اثر رویارویی انسان با خود و انتخاب بین طبیعت انسانی یا شیطانی است. تصمیم گیری در لحظات سخت و انتخاب هایی که مسیر زندگی او را مشخص می کند. به بهانه اجرای این اثر با امیر دژاکام گفت و گو کرده ایم.

خبر فوری: شما از یکی از نوشته های برشت استفاده کرده اید. چرا نمایش های ما عموما از متون خارجی است و آیا در این زمینه تولید محتوا ضعف داریم؟

جاکام: درست است که بیشتر از متون خارجی در نمایشنامه استفاده می شود، اما اینکه من خودم بیشتر از نمایشنامه های خارجی استفاده کرده ام، درست نیست. بیش از 70 نمایشنامه نوشتم و کارگردانی کردم که پنج تای آنها خارجی بود. فاوست، ارواح، عروسی خون، ننه دلاور، آرتور و اوی و دایره گچی قفقازی آثار من از متون خارجی هستند. بقیه آثار از متون ایرانی بود. به هر حال کارگردان گاهی از متون خارجی استفاده می کند. من حتی در نمایش دایره گچی قفقازی مسائل انسانی را دیدم و انتخاب کردم و این سومین کار من از برشت است، اگر دو موردی که در دبیرستان کار کردم (شامل استثنا و قاعده و آنهایی که بله گفتند، آنها که گفت نه) در مجموع می توان پنج بار انجام داد.

یکی از دلایل روی آوردن نویسندگان به آثار خارجی این است که متون خارجی کمتر ممیزی می شوند و استفاده از متون ایرانی ارزش زحمت ندارد. من خودم متنی داشتم به نام احمد شمس که چهار ماه تمرین کردم. بعد از چهار ماه متن من را رد کردند. یک سال بعد، چهار ماه بعد، متن تصویب شد. تمرین به حالت تعلیق درآمد و نوبت سالن را از دست داده بودیم. هر چه سعی کردم آقای کاظم نظری مدیر کل آن زمان را ببینم تا دلیل رد متن را بگویم، موفق نشدم.

آخرین خبر: اکثر کارگردانان و بازیگران جدید از وضعیت امروز تئاتر ایران و کمبود امکانات گلایه دارند. آیا تئاتر ایران به سمت تئاتر تجاری و سرمایه داری رفته است؟

جاکام: بله متاسفانه همینطور است. تئاتر تجاری یکی از انواع تئاتری است که در دنیا دیده می شود. علاوه بر آن، ما تئاتر تجربه، تئاتر ترجمه، تئاتر ملی، تئاتر سنتی، تئاتر دانشجویی، تئاتر دانشجویی و تئاتر آماتور داریم. همه ژانرها در ایران بسته است و دولت در خدمت چند سرمایه دار است نه هنرمندان. سرمایه دار 6-7 میلیارد پول می آورد و با دو نفر قرارداد می بندد. در یک تئاتر 30-40 میلیارد می فروشد. این باعث می شود بچه های تئاتری که چهره های آشنا ندارند در 90 درصد موارد شکست بخورند و حتی پول خودشان را هم به دست نیاورند. وقتی اجاره تئاتر شبی 15 میلیون تومان است دانشجو چگونه می تواند در تئاتر کار کند؟ چگونه تئاتر می تواند برای یک تئاتری معمولی مثل من کار کند؟ من سخت کار می کنم و هر سریالی که کار کردم از جمع آوری پول برای آن در تئاتر خرج کردم.

آخرین خبر: آیا با حضور سلبریتی های سینما در تئاتر موافقید؟

جاکام: با حضور بازیگر روی صحنه موافقم. یک بازیگر به راحتی می تواند در سینما، تلویزیون و تئاتر کار کند. اگر کسی نتواند در یکی از این رسانه ها کار کند، درسش را درست نخوانده است. اما اگر قرار باشد چند قرارداد کار داشته باشم و در وسط 15 روز بیکاری بیایم تمرین کنم و تئاتر اجرا کنم، نه، مخالف این جریان هستم.

من مخالف ورود سرمایه گذاران به تئاتر هستم. امکانات شهر را می گیرند، از چند چهره استفاده می کنند و چند میلیاردی می فروشند و می روند. دولت دو دستی اموالش را به تاجری که در سن معامله می کند می دهد. این روند باعث می شود مردم به دیدن چهره ها عادت کنند و این تئاترهای خوب که توسط اهالی تئاتر و هنرجویان تئاتر ساخته می شود با مشکل مواجه می شوند.

آخرین خبر: به نظر شما امکان اجرای آثار فاخر در کشورهای دیگر وجود دارد یا از آن جلوگیری می شود؟ چقدر تئاتر صادر کرده ایم؟

جاکام: این اصلا کمکی نمی کند. من و همسرم یک انتشارات کوچک داریم که در آن نمایشنامه های ایرانی را با حقوق هیئت علمی خود ترجمه و منتشر می کردیم. جشنواره فجر یک بار هم درخواستی برای معرفی این کتاب ها به مهمانان خود در بخش بین المللی نداشته است. حتی به ما سلام هم نکرده اند. 20 عنوان کتاب از نمایشنامه های ایرانی را ترجمه کردیم و حتی به آن برخورد نکردند. ما 10 سال روی این موضوع زحمت کشیدیم اما امروز حتی گروه های خارجی هم با نمایشنامه های ما آشنا نمی شوند.

در تجربه اجرا در خارج از کشور باید بگویم که به تونس رفتم و اجرایم را گرفتم اما تمام هزینه ها را خودم باید پرداخت می کردم. نامه ای به مرکزی نوشتم و از آنها خواستم حداقل هزینه بلیط ما را بپردازند، اما نشد. انتخاب شدیم، برگشتیم، مدیرکل تبریک نگفت چه برسد به کمک.

خبر فوری: آیا به عنوان یک پیشکسوت تئاتر و سینما در ایران می توان با اجرا یا کارگردانی یک نمایش امرار معاش کرد؟

جاکام: خیر. ساده، شفاف، راحت. نه، حتی فردی که کار تجاری می کند هم می تواند در یک مقطع زمانی چنین سودی داشته باشد، تا آخر عمر چه کاری باید انجام دهد.

آخرین خبر: وضعیت تئاترها از جمله تئاتر شهر را چگونه ارزیابی می کنید؟

جاکام: مدیران ما همیشه صداهایی را می شنوند که در حوزه نیست. از دوم راهنمایی تئاتر کار می کردم و قبل از آن در جشنواره ها بودم. من کارگردانی کردم. من در گروه خواندن و مشاهده بودم. اما صدای ما به وزیر و کمیسیون نمی رسد. کارمند می رود تا از وضعیت تئاتر صحبت کند و معلوم است که صدای ما درست شنیده نمی شود.

آخرین خبر: اخیراً یک فیلمساز اعلام کرده است که می خواهد کلیه خود را بفروشد تا امرار معاش کند. پیشنهادی برای بهبود وضعیت هنرمندان تئاتر و سینما دارید؟

جاکام: باید حرف بزنیم مدیران باید با افرادی که تولید می کنند صحبت کنند. سیاستمداران باید با هنرمندان صحبت کنند، البته نه در جلسه ای که دوربین باشد، بلکه باید با تک تک هنرمندان خصوصی صحبت کرد.

آخرین خبر: از کار جدید خود به مخاطبان ما بگویید.

جاکام: فیلمی به نام نورا که به صورت خصوصی در حال اکران است را تمام کردم و منتظر پروانه نمایش هستم. فیلم دیگر من نورا ۲ است که با هزینه شخصی آن را می سازم.