سهیلا روزبان، بازار: میانگین قیمت بنزین در بازارهای بین المللی 100 تا 200 برابر ایران است. نگاهی به آمارهای موجود نشان می دهد بنزین در بازارهای جهانی حدود 2.1 دلار به فروش می رسد در حالی که قیمت همین سوخت در کشور ما بین 2 تا 4 سنت است. با این اوصاف، اگر هزینه تولید هر لیتر بنزین را بر اساس گزارش اندیشکده انرژی و راهکار انرژی تدبیر 21 سنت در نظر بگیریم، می توان ادعا کرد که دولت بین 17 تا 19 (برای بنزین رایگان) هزینه می کند. برای بنزین دولتی) به ازای هر لیتر مصرف. سنت یارانه می دهد.
بنزین در بازارهای جهانی حدود 2.1 دلار فروخته می شود در حالی که قیمت همین سوخت در کشور ما بین 2 تا 4 سنت است. اگر هزینه تولید هر لیتر بنزین را 21 سنت در نظر بگیریم، می توان ادعا کرد که دولت به ازای هر لیتر مصرف بین 17 سنت (برای بنزین رایگان) تا 19 سنت (برای بنزین دولتی) یارانه می دهد.
اما ارزانی و فشار یارانه سوخت بر بودجه کشور تنها ماجرای نگران کننده این روزهای اقتصاد ایران نیست. گزارش منتشر شده نشان می دهد مصرف بنزین در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود 7 درصد افزایش داشته است، این در حالی است که میانگین رشد مصرف بنزین در جهان سالانه حدود یک درصد است.
برخی مسئولان مدعی هستند که قیمت پایین سوخت در ایران بر شدت مصرف افزوده است. اما کارشناسان اقتصادی نظر دیگری دارند و سیاست های اشتباه و قیمت گذاری دستوری را عامل بی توجهی به بهینه سازی مصرف می دانند.
هاشم اورعی، کارشناس انرژی در این باره به بازار می گوید: مصرف سوخت خودروها در دنیا به 4 لیتر (به ازای هر 100 کیلومتر مسافت پیموده شده) و حتی کمتر از آن رسیده است، در حالی که میزان بنزین مصرفی در برخی از خودروهای ما یکسان است. بیش از 10 لیتر به عبارت دیگر ارزانی سوخت باعث شده تا تولید خودروهای کم مصرف و آزادسازی واردات خودروهای برقی یک تقاضای ملی نباشد و خودروسازان بدون کوچکترین نگرانی در بازاری انحصاری و غیررقابتی به فعالیت خود ادامه دهند.
وی که معتقد است مشکل بنزین در ایران تبدیل به یک بحران فوق العاده شده است، می گوید: نمی توانیم صنعت خودرو را رها کنیم و انتظار داشته باشیم که مصرف خود به خود کاهش یابد، این روند رو به افزایش است و بدون شک بحث بنزین در حال بدتر شدن است. روز به روز
آمار تکان دهنده نابرابری سوخت
آمارهای مربوط به عدم تعادل انرژی در ایران بسیار تکان دهنده است. متوسط رشد سالانه مصرف بنزین در جهان یک درصد است. این رقم سال ها در کشور ما 6 درصد بود اما پس از سال 1400 این رشد مصرف به 15 درصد در سال افزایش یافت. امسال بر اساس آخرین اظهارات ویس کرمی مدیرعامل شرکت پخش فرآورده های نفتی به 7.9 درصد رسیده است. بر اساس آمار، میانگین مصرف بنزین از ابتدای سال تا 21 آبان ماه 125.5 میلیون لیتر بوده و این در حالی است که میانگین مصرف بنزین در مدت مشابه سال گذشته 115.9 میلیون لیتر بوده است. با همین نرخ رشد تا پنج سال دیگر میزان مصرف از 200 میلیون لیتر عبور می کند در حالی که ظرفیت تولید این میزان بنزین وجود ندارد و اساساً ایجاد این میزان ظرفیت تولید بنزین غیرمنطقی است. در کنار آمار نارضایتی ها باید به مقوله قاچاق گسترده سوخت نیز توجه کرد. حتما ویدیوهای قاچاق سوخت به کشورهای همسایه را دیده اید. حتی اگر دسترسی به آمار رسمی سخت باشد، اما تماشای فیلم ها و تصاویری که در شبکه های اجتماعی به اشتراک گذاشته می شود، نشان از شکل گیری شبکه های بزرگ و بین المللی قاچاق سوخت دارد. در چنین شرایطی تفاوت فاحش قیمت سوخت با کشورهای همسایه، شرایط اقتصادی شهرهای مرزی، امکان کنترل و نظارت گسترده را سلب کرده است.
بر اساس برآورد ستاد و شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی، روزانه 12.2 میلیون لیتر فرآورده از کشور صادر می شود که به طور غیر رسمی 20 میلیون لیتر است که 90 درصد آن گازوئیل است. پس از آن سه درصد بنزین، سه درصد نفت کوره و وکیوم باتوم و دو تا سه درصد نفت سفید در فصل زمستان از مرزهای کشور قاچاق می شود که معادل ورود فقط کالای قاچاق به کشور است.
عراق که کشوری نفت خیز است، هر لیتر بنزین با اکتان 95 0.65 دلار و هر لیتر بنزین فوق العاده با اکتان 98 0.96 دلار عرضه می کند. در ترکیه هر لیتر بنزین یک دلار و 16.9 سنت قیمت دارد. هر لیتر بنزین در افغانستان یک دالر و 5.9 سنت است
نگاهی به قیمت سوخت در کشورهای همسایه نشان می دهد که قاچاق سوخت چقدر برای قاچاقچیان به همراه دارد. به عنوان مثال عراق که کشور نفتی خوبی است، بنزین اکتان 95 را لیتری 0.65 دلار و بنزین سوپر با اکتان 98 را 0.96 دلار در هر لیتر می فروشد. در ترکیه هر لیتر بنزین 1 دلار و 16.9 سنت قیمت دارد. هر لیتر بنزین در افغانستان یک دالر و 5.9 سنت است.
پرداخت یارانه تنها به نیمی از خانوارهای ایرانی
همزمان با افزایش قیمت اسکناس های آمریکا در ایران، ارزش دلاری بنزین نیز در حال کاهش است. درست زمانی که قیمت دلار در آستانه 70 هزار تومان است، قیمت بنزین دولتی به حدود 2.1 سنت و بنزین آزاد به 4.2 سنت کاهش یافته است.
دولت برای هر لیتر بنزین آزاد حداقل 5 هزار تومان و برای بنزین یارانه ای 6 هزار و 500 تومان می پردازد. این میزان یارانه در شرایطی انجام می شود که بر اساس جزئیات طرح هزینه ای درآمد خانوار، حدود 55 خانوار شهری از خودرو شخصی استفاده می کنند. این آمار در میان خانوارهای روستایی نزدیک به 37 درصد است. بی عدالتی در پرداخت یارانه بنزین حالا صدای اعتراض رئیس جمهور را بلند کرده است
این در حالی است که چندی پیش مسعود مزکیان رئیس جمهور گفته بود تولید بنزین در کشور بدون قیمت نفت خام حدود 8 هزار تومان تمام می شود. این در حالی است که دولت برای هر لیتر بنزین آزاد حداقل 5 هزار تومان و برای بنزین یارانه ای 6 هزار و 500 تومان می پردازد. این میزان یارانه در شرایطی انجام می شود که بر اساس جزئیات طرح هزینه ای درآمد خانوار، حدود 55 خانوار شهری از خودرو شخصی استفاده می کنند. این آمار در میان خانوارهای روستایی نزدیک به 37 درصد است. بی عدالتی در پرداخت یارانه بنزین حالا صدای اعتراض رئیس جمهور را بلند کرده است.
مسعود مزیکیان در این باره می گوید: «اگر قرار است یارانه بنزین پرداخت شود، باید به همه افراد جامعه داده شود، نه اینکه به فردی که 4 خودرو دارد، یارانه بنزین داده شود، اما یارانه نباید پرداخت شود. به کسی که ماشین ندارد اگر قرار است یارانه بدهد باید در مجلس، صدا و سیما و کارشناسان در مورد نحوه اجرای آن بحث شود اجرا شود.”
هزینه واردات بنزین چقدر است؟
کمبود بنزین هر روز بیشتر می شود. برخی بررسی ها حاکی از آن است که با روند فعلی تا پایان دولت چهاردهم در سال 1407 رقم کمبود بنزین به 40 میلیون لیتر در روز می رسد. اکنون کشوری که همین چند سال پیش صادرکننده بود به یکی از واردکنندگان بنزین تبدیل شده است.
به گفته ناصر عاشوری، رئیس اتحادیه صنف پالایشی کشور، هر لیتر آب وارداتی حدود 38 هزار تومان قیمت دارد. به عبارت دیگر می توان ادعا کرد که در مهر امسال روزانه 342 میلیارد تومان و بیش از 10.2 همات برای واردات بنزین هزینه شده است. حال اگر قیمت هر لیتر بنزین را حدود 3 هزار تومان در نظر بگیریم، می توان ادعا کرد که در بهترین حالت درآمد حاصل از فروش این میزان سوخت روزانه تنها 27 میلیارد تومان و در سال 810 میلیارد تومان بوده است. کل ماه
کرامت ویس کرمی، رئیس شرکت پخش فرآورده های ایران اعلام کرد: ایران در ماه جاری حدود 9 میلیون لیتر بنزین وارد کرده است. بنزینی که به گفته ناشر عاشوری، رئیس انجمن صنفی پالایشی کشور، لیتری حدود 38 هزار تومان است. به عبارت دیگر می توان ادعا کرد که در مهر امسال روزانه 342 میلیارد تومان و بیش از 10.2 میلیارد تومان برای واردات بنزین هزینه شده است. حال اگر قیمت هر لیتر بنزین را حدود 3 هزار تومان در نظر بگیریم، می توان ادعا کرد که در بهترین حالت درآمد حاصل از فروش این میزان سوخت در روز تنها 27 و در مجموع 810 میلیارد تومان بوده است. ماه
یک حساب کتابی ساده نشان می دهد که واردات بنزین در یک ماه حدود 9.4 تومان برای دولت هزینه داشته است. در واقع اگر این روند در تمام ماه های سال ادامه یابد، می توان گفت که کمبود بنزین سالانه حدود 113.4 همات برای دولت هزینه دارد. البته با توجه به احتمال رشد قیمت، قطعا این عدد در سال های آینده بیشتر خواهد بود. همانطور که رئیس جمهور می گوید در صورت ادامه وضعیت فعلی در سال آینده باید 130 هزار میلیارد تومان برای واردات بنزین هزینه شود.
افزایش ناگهانی ظرفیت تولید بنزین
کمبود بنزین که پیش از این تولید سوپر بنزین را متوقف کرده بود، اکنون کیفیت بنزین را به شدت کاهش داده است، به طوری که به گفته فعالان و کارشناسان این حوزه، بخش زیادی از بنزین توزیع شده در کشور حتی از یورو ۴ هم عبور نمی کند. استانداردها . ادعاهای مطرح شده درباره افزایش یکباره 8 میلیون لیتری ظرفیت تولید بنزین کم و بیش موید این ادعاست.
اکنون وزارت نفت برای افزایش تولید بنزین خود روزانه 5 تا 5.2 میلیون لیتر ریفرمیت از پتروشیمی بندر امام و پتروشیمی نوری خریداری کرده است. بی توجهی به کیفیت بنزین توزیعی در کشور به این دلیل است که دیروز دولت دستور توقف سوختن مازوت در نیروگاه ها را صادر کرد و قرار است از امروز محدودیت هایی برای توزیع برق در کشور اعمال شود.
جالب است بدانید اکنون وزارت نفت برای افزایش تولید بنزین خود روزانه 5 تا 5.2 میلیون لیتر ریفرمیت از پتروشیمی بندر امام و پتروشیمی نوری خریداری کرده است. این
بی توجهی به کیفیت بنزین توزیعی در کشور به این دلیل است که دیروز دولت دستور توقف سوختن مازوت در نیروگاه ها را صادر کرد و از امروز محدودیت هایی برای توزیع برق در کشور اعمال می شود.
جاده برای ساکنان هنوز در سمت امن است
گفت و گوهای فراوان حاکی از آن است که دولت قصد دارد برای مقابله با رشد مصرف بنزین در کشور راه حل قیمتی پیدا کند. البته پس از واکنش های فراوان در فضای کشور، پاستور و اهالی بهارستان بارها اعلام کرده اند که برنامه ای برای افزایش قیمت سوخت ندارند و یا حداقل اگر قرار است تغییری در قیمت ها ایجاد شود، اطلاع رسانی خواهد شد. از قبل در مورد آن
همزمان با کم رنگ شدن راهکارهای قیمتی، راهکارهای دیگری برای بازتوزیع عادلانه یارانه بنزین و واقعی شدن قیمت ها روی میز گذاشته شده است. یکی از آنها طرح «بنزین برای همه» است. لازم به یادآوری است که این طرح در دولت سیزدهم نیز با هدف اختصاص بنزین یارانه ای (1500 تومانی) به مردم به جای خودرو، ایده ای مبتنی بر توزیع عادلانه یارانه سوخت بین همه مردم و منفعت در دستور کار قرار گرفت. اعشار متفاوت از قیمت ترجیحی بنزین در ایران. برنامه ریزی شده بود. این طرح پس از اجرای ناموفق پایلوت آن به دلیل انتخاب اشتباه جزیره کیش به عنوان پایلوت در ستاد هماهنگی اقتصادی متوقف شد.
الان هم معلوم نیست دولت با سازوکاری جدید قرار است طرح قدیم را اجرا کند یا در نهایت سراغ گزینه های دیگری مثل افزایش قیمت یا تنوع در قیمت ها می رود. در میان این طرح ها خبری از ارتقای کیفیت خودروهای تولیدی و اجبار استفاده کنندگان از جاده های شخصی به تولید خودروهای کم مصرف نیست.