امید محمدی; بازار: هفته گذشته «حسین افشین» معاون علمی و فناوری رئیس جمهور از توقف پروژه «مهندسی معکوس» خودروهای تسلا در گروه صنعتی ایران خودرو به دلیل تغییرات مدیریتی خبر داد. شاید بتوان این تصمیم را «جلوگیری» از تکرار یک «اشتباه مدیریتی» دانست. لازم به ذکر است که دستاورد فناوری تولید خودروهای الکتریکی در جهان چیزی فراتر از ساخت سخت افزار است. رقابت جهانی در این زمینه به ایجاد یک زنجیره تامین قوی، تولید باتری پیشرفته و دانش نرم افزاری پیشرفته بستگی دارد.
چرا چین پیشتاز تولید خودروهای الکتریکی است؟
امروزه چین به عنوان بزرگترین تولید کننده خودروهای الکتریکی در جهان شناخته می شود. دلیل این موفقیت سرمایه گذاری 200 میلیارد دلاری دولت این کشور طی دو دهه اخیر و استفاده از دانش فنی شرکت های اروپایی و آمریکایی فعال در چین است. برخلاف این استراتژی بلندمدت، گروه صنعتی ایران خودرو یا جتکو نمی توانند تنها با اتکا به مهندسی معکوس به فناوری پیشرفته تسلا دست یابند.
شاید بهتر باشد جتکو در مورد فرآیند مهندسی معکوس خودروهای تسلا شفافیت بیشتری ارائه دهد. باید مشخص شود که این خودرو در چه سطحی از فناوری بومی سازی شده یا به دست آمده است. چنین شفاف سازی می تواند در اصلاح تصمیمات مدیریتی ایران خودرو و ارائه تصویر دقیق تری به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری موثر باشد تا از طرح های ناکارآمد حمایت نشود.
در داخل کشور، شرکتی مانند جتکو به جای پیروی از این استراتژی موفق، به دنبال مهندسی معکوس خودروهای تسلا است که نه تنها موثر نیست، بلکه «گران» و «غیرقابل تحقق» است.
کپی هوشمندانه یا استراتژی اشتباه؟
چینی ها در گذشته محصولات خودروسازان بزرگ را مهندسی معکوس کرده اند، اما این استراتژی تنها بخشی از موفقیت آنها بوده است. بیش از سه دهه است که این کشور میزبان خودروسازان و قطعه سازان آلمانی، آمریکایی و ژاپنی بوده است. چین با تدوین استراتژی های بلندمدت و سرمایه گذاری های کلان توانست به یک تولید کننده مستقل و پیشرو در خودروهای الکتریکی تبدیل شود.
چنین پیشرفت هایی با انتقال دانش فنی ناخواسته از شرکت های خارجی، آزمون و خطای گسترده داخلی و حمایت دولت از کارآفرینان داخلی همراه بوده است. علاوه بر این، چین توانسته است یک زنجیره تامین پیشرفته ایجاد کند و از کارشناسان و طراحان برتر جهانی برای توسعه محصولات خود استفاده کند.
اما در داخل کشور، شرکتی مانند «جتکو» به جای الگوبرداری از این استراتژی موفق، به دنبال مهندسی معکوس خودروهای تسلا است که رویکردی نه تنها مؤثر نیست، بلکه «گران» و «غیرقابل تحقق» است.
مهندسی معکوس خودروهای برقی پیشرفته مانند تسلا به دلایل اقتصادی و عملی زیادی در کشور امکان پذیر نیست
تولید خودروهای برقی در کشور نیازمند همکاری استراتژیک با چین است
مهندسی معکوس خودروهای برقی پیشرفته مانند تسلا به دلایل اقتصادی و عملی زیادی در کشور امکان پذیر نیست. زیرا تسلا تنها یک خودروی الکتریکی نیست. بلکه پلت فرمی جامع از فناوری های جدید مانند هوش مصنوعی، سیستم های کمک راننده و سیستم های پیشرفته مدیریت باتری است. حتی با نادیده گرفتن طراحی آیرودینامیک و سیال بدنه این خودرو، باید به مدیران پروژه های مهندسی معکوس یادآوری کرد که تولید محصولی از چنین خودروی پیچیده ای در کشور بدون زیرساخت های لازم امکان پذیر نخواهد بود.
تولید خودروهای الکتریکی فراتر از ساختن یک «مفهوم» یا حتی «ویترین» در مهندسی معکوس است. این فرآیند مستلزم حضور در زنجیره تامین بین المللی، دسترسی پایدار به نیمه هادی ها، تامین باتری های پیشرفته و ایجاد زیرساخت ایمن و پایدار برای تولید یا واردات قطعات پیشرفته این محصولات است.
در این بین سوالی که باید از شرکت جتکو، معاونت علمی و وزارت حراست پرسید این است؛ چگونه می توانید ادعای مهندسی معکوس و تولید محصولات مبتنی بر پلت فرم و فناوری های تسلا را در کشوری داشته باشید که آزمایشگاه های تست ایمنی باتری خودروهای الکتریکی هنوز تأسیس نشده اند؟
آیا گروه صنعتی ایران خودرو زنجیره تامین خود را از نظر سخت افزاری و نرم افزاری برای تولید یا مونتاژ خودروهای برقی آماده کرده است؟ واقعیت این است که در فرآیند تولید یا مونتاژ خودروهای الکتریکی، خودروسازان داخلی همچنان به تامین باتری و قطعات پیشرفته از چین یا سایر کشورها وابسته خواهند بود. بنابراین، تا زمانی که یک زنجیره تامین پایدار و کارآمد برای ارائه این محصولات ایجاد نشود، هرگونه تلاش برای مهندسی معکوس تسلا یا خودروهای مشابه را می توان اتلاف وقت و سرمایه تلقی کرد.
آیا خودروسازان داخلی می توانند به جایگاهی در سطح بازیگران منطقه ای در عرضه خودروهای برقی دست یابند؟
نگاهی به آمار تولید جهانی خودروهای برقی در سال 2024
بر اساس آخرین آمار، تولید خودروهای برقی در جهان در سال 2024 از مرز 16 میلیون دستگاه فراتر خواهد رفت، چین به تنهایی بیش از 10 میلیون خودروی برقی تولید کرده و حدود 60 درصد از بازار جهانی را در اختیار دارد. اروپا و آمریکا به ترتیب در رتبه های بعدی قرار دارند. رقابت بین تسلا، بی وای دی، نیو و جیلی برای رشد تولید این خودروها در جهان همچنان ادامه دارد.
با توجه به آمار ذکر شده و معرفی بازیگران اصلی تولید خودروهای برقی باید از متولیان و مدیران ارشد صنعت خودرو پرسید؛ اگر محصولی مبتنی بر مهندسی معکوس خودروی تسلا در کشور تولید شود، آیا خودروسازان داخلی می توانند جایگاهی در سطح بازیگران منطقه ای در عرضه خودروهای برقی کسب کنند؟
آیا مزیت رقابتی کشور در مهندسی معکوس تسلا نهفته است یا باید بر برنامه ریزی و تقویت زیرساخت های قطعه سازی برای توسعه فناوری های مناسب برای خودروهای الکتریکی در داخل کشور متمرکز شود؟
از سوی دیگر، آیا مهندسی معکوس خودروی تسلا در شرکت «جتکو» می تواند محصولی تولید کند که بتواند با خودروی برقی ترکیه ای به نام توگ رقابت کند؟ پاسخ به این پرسش‌های اساسی می‌تواند با اولویت‌بندی صحیح بر اساس واقعیت‌های موجود، مسیر توسعه خودروهای برقی در کشور باشد.